به گزارش تابناک اقتصادی؛ در حوزه سیاست هوشمند، یکی از محور‌های کلیدی برای تکمیل زنجیره ارزش در کشور‌های توسعه یافته، تخصیص مستقیم منابع به اهداف مشخص در بازه زمانی محدود است. دولت‌ها اغلب از ابزار‌های مختلفی برای حمایت از صنایع و ارتقای رشد اقتصادی استفاده می‌کنند. یکی از این ابزار‌ها اعطای انرژی کم هزینه به شرط توسعه زنجیره ارزش است. با این حال، در مورد بخش صنعتی ایران، اعطای بی قید و شرط یارانه ارزان انرژی، به ویژه در صنعت پتروشیمی متانول، چالش‌های مهمی را در پی داشته است.
گرفتاری کشور در تله انرژی مجازی و همچنین خام‌فروشی گسترده صنعتی که متانول تنها یک مورد آن است؛ موجب شده است که سیاست‌گذاران حوزه انرژی پیشنهاد‌های جدیدی مبتنی بر اعطای مشروط یارانه انرژی اعمال کنند که در آن حالت، تمرکز اصلی روی هدایت منابع حاصل از اعطای یارانه انرژی ارزان صنایع به سمت تحقیق و توسعه و تکمیل زنجیره ارزش است و در غیر این صورت، یارانه ارزان انرژی برای صنایع حذف خواهد شد و معادل قیمت صادراتی گاز یا برق با آن‌ها محاسبه خواهد شد.
فرشاد جامع کارشناس انرژی در این باره در گفتگو با تابناک اقتصادی، در زمینه وابستگی شدید متانولی‌ها به رانت خوراک ارزان گفت: در ایران، صنعت پتروشیمی متانول به شدت متکی به رانت خوراک گاز ارزان است و بخش قابل توجهی از متانول تولید شده به صورت خام بدون استفاده در داخل صادر می‌شود.
این رویکرد منجر به زیان قابل توجهی برای ایران شده است، زیرا نه تنها از فروش متانول خام سود نمی‌برد، بلکه به دلیل تامین گاز با قیمت ارزان، با کسری بودجه مواجه می‌شود. اعطای بی قید و شرط یارانه ارزان انرژی در ایران یک اشتباه بزرگ بوده است. گزارش کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی ایران حاکی از آن است که کسری بودجه ناشی از تامین رانت خوراک ارزان گاز متانول سازان در سال 1401 معادل 31.5 هزار میلیارد تومان بوده است. این امر ناپایداری سیستم فعلی یارانه را نشان می‌دهد و نیاز به اصلاحات را برجسته می‌کند.
وی ادامه داد: دولت ایران با درک مشکلات ناشی از یارانه ارزان انرژی، اخیرا تصمیم گرفته است تا نرخ خوراک را به منظور هدفمندسازی موثر سیستم یارانه انرژی اصلاح کند. در این طرح نرخ خوراک گاز با 2 هزار تومان افزایش به 65 درصد قیمت گاز صادراتی طبق قانون تعیین شده است. این تعدیل‌ها با هدف کاهش وابستگی به یارانه‌های ارزان انرژی و ترویج بازار انرژی پایدارتر و کارآمدتر انجام می‌شود.
جامع با اشاره به محاسبات نهایی انجام شده ناشی از افزایش 2 هزار تومانی نرخ خوراک سوخت و گاز و تاثیر آن بر حاشیه سود صنایع افزود: افزایش 2 هزار تومانی نرخ خوراک سوخت و گاز و بر سودآوری صنایع ایران تاثیرگذار خواهد بود. با بررسی صورت‌های مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، مشخص می‌شود که حاشیه سود صنایع تقریبا 2 درصد کاهش می‌یابد. با این حال، دو صنعت، یعنی متانول و اوره، کاهش قابل توجهی در حاشیه سود را در مقایسه با سایر بخش‌ها تجربه خواهند کرد.
وی در رابطه با وضعیت دو صنعت اوره و متانول به عنوان دو صنعت اصلی دریافت‌کننده خوراک گاز افزود: صنعت اوره نقش حیاتی در امنیت غذایی ایفا می‌کند، زیرا جزء اصلی در تولید کود‌های شیمیایی است. علیرغم اهمیت حیاتی آن، صنعت اوره حاشیه سودی در حدود 63 درصد دارد. با اعمال افزایش قیمت به 7 هزار تومان، حاشیه سود تقریبا به 51 درصد کاهش می‌یابد. این کاهش در مقایسه با سایر صنایع در بازار سهام قابل توجه است. با این وجود، به دلیل اهمیت آن برای تولید مواد غذایی، صنعت اوره همچنان به جذب تقاضا و سرمایه گذاری قابل توجهی در بازار سرمایه ادامه می‌دهد. از سوی دیگر متانول شناخته شده‌ترین زنجیره صنعتی در ایران است که عمدتا بر روی خام فروشی متمرکز است. پیش بینی می‌شود با قیمت خوراک پیشنهادی 7 هزار تومان، حاشیه سود صنعت متانول از 33 درصد به 12 درصد کاهش یابد. این کاهش با توجه به وابستگی شدید صنعت به دریافت رانت ارزان خوراک قابل درک است.
وی در پایان گفت: مورد یارانه ارزان انرژی در ایران، اهمیت سیاست‌های هوشمند را در تکمیل زنجیره ارزش در کشور‌های توسعه یافته نشان می‌دهد. اعطای بی قید و شرط این یارانه‌ها چالش‌های مهمی را برای اقتصاد ایران به ویژه در صنعت پتروشیمی متانول ایجاد کرده است که به خام‌فروشی گسترده و کسب سود رانتی منجر شده است. با این حال، اقدامات اخیر دولت برای اصلاح نرخ خوراک و هدف‌گذاری سیستم یارانه انرژی نشان‌دهنده در برنامه هفتم توسعه گامی در جهت اعطای مشروط و مدت‌دار یارانه انرژی به صنعت در زمینه تحقق تکمیل زنجیره ارزش است.
در حالی که تعدیل‌ها ممکن است بر سودآوری صنایع تاثیر بگذارد و منجر به کاهش حاشیه سود شود، اصلاحات برای ایجاد بازار انرژی پایدارتر و کارآمدتر ضروری است. تمرکز بر تغییر مسیر منابع و ترویج توسعه زنجیره‌های ارزش می‌تواند به ایران کمک کند تا پتانسیل اقتصادی خود را به حداکثر برساند و اتکا به یارانه‌های ارزان انرژی را در بلندمدت کاهش دهد.