11 میلیون نفر به زیر خط فقر رسیدند

اکو ایران: خط فقر در سال‌های پایانی دهه 1390 روندی صعودی داشته و در سال 1401 نیز حدودا رشدی 65 درصدی را رقم زده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد نرخ فقر در کل کشور حدودا 30 درصد بوده و در عرض یک دهه 11 میلیون نفر به جمعیت زیر خط فقر کشور افزوده شده است. مرکز پژوهش‌های مجلس ریشه‌های این رشد را بررسی کرده است.

خط فقر در کشور مسیری صعودی را سپری کرده و در سال 1400 با رشدی 50 درصدی مواجه شده است. داده‌های آماری نشان می‌دهد در شهریور سال گذشته برای یک خانوار چهارنفره این رقم برابر با 7 میلیون و 500 هزار تومان به ثبت رسیده است.

در سال گذشته برآوردها نشان می‌داد خط فقر سرانه در کشور در سال 1400 با رشدی 50 درصدی نسبت به سال قبل از آن، به یک میلیون و 700 هزار تومان رسیده است. این رقم برای یک خانوار چهار نفره با احتساب بعد خانوار برابر با 4 میلیون و 500 هزار تومان در آن سال بود. برآوردهای این مرکز نشان می‌دهد خط فقر برای خانوار چهارنفره در شهریور سال گذشته (سال 1401) به هفت میلیون و 500 هزار تومان رسیده است. با احتساب بعد 2.7 نفره خانوارهای چهار نفره، محاسبه می‌شود خط فقر در این سال حدودا 2 میلیون و 800 هزار تومان بوده و نسبت به سال قبل از آن، تقریبا 65 درصد رشد داشته است؛ البته این برآوردها تا نیمه سال گذشته است.

خط فقر به این معناست که خانوارهایی که کمتر از یک رقم مشخص درآمد داشته باشند، نگرانی‌هایی در مورد سوءتغذیه آنها وجود خواهد داشت؛ اما به معنای آن نیست که با هزینه بالاتر از آن، زندگی در رفاه خواهد بود.

نرخ فقر در نهایت به معنای آن است که چند درصد از یک جمعیت کمتر از خط فقر درآمد دارند. این رقم برای سال 1400 برابر با 25 میلیون و 600 هزار نفر بوده که نسبت به 1399 حدودا 700 هزار نفر کمتر شده بود. در مقطع سالانه 1400 نرخ فقر در مناطق روستایی برابر با 35.6 درصد بود. طبق بررسی‌های آماری این نرخ در کل کشور برابر با 30.4 درصد و در مناطق شهری معادل با 28.8 درصد رقم خورده که در دو سال پایانی دهه 90 روندی نزولی پیدا کرده است. این روند می‌تواند عموما به علت مسیر صعودی اشتغال باشد. با این حال، مقایسه آمار با سال 1390 نشان می‌دهد در مدت 10 سال 11 میلیون نفر به جمعیت زیر خط فقر افزوده شده است.

شکاف فقر یعنی آنکه میانگین فاصله درآمد هر فقیر با خط فقر چقدر بوده است. در حقیقت شکاف فقر بررسی می‌کند که فقرا تا چه حد فقیرتر شده‌اند. هرچه این رقم بالاتر باشد و به یک (100 درصد) نزدیک‌تر شود، به معنای آن است که فقرا فاصله بیشتری با خط فقر داشته‌اند. این شکاف در سال‌های اخیر مسیری صعودی داشته و در 1400 به اوج چند ساله رسیده است.

تحقیق مرکز پژوهش‌های مجلس درباره فقر نشان می‌دهد برخورداری افراد از شغل دارای بیمه و همچنین مشاغل غیرساده، می‌تواند در کاهش فقر موثر باشد. همچنین عدم برخورداری از سواد، میزان تحصیل پایین‌تر، داشتن کودک و مستاجر بودن از جمله عواملی است که می‌تواند علل فقر را توضیح دهد.

در همین خصوص داده‌های آماری نشان می‌دهد با افزایش قیمت مواد غذایی به خصوص از سال 1397 و کاهش درآمدهای خانوار، سهم خوراکی از مصرف خانوار از 29 درصد در سال 1396 به بیش از 32 درصد در سال 1400 رسیده است. همزمان با این رویداد، خانوار نتوانسته سطح قبلی از خوراک را حفظ کند و کالری میانگین دریافتی از سرانه 2431 در روز در سال 1396 به 2182 در سال 1400 تقلیل پیدا کرده است.

در کنار این موضوع، سهم مسکن از کل هزینه‌های خانوار به عنوان کالای ضروری دیگر از 23 درصد در ابتدای دهه به 27 درصد در پایان دهه رسیده و 7 واحد درصد بیشتر شده است. در مقابل هم بررسی‌های هزینه‌های غیرضروری خانوار هم از کاهش رفاه خانوار خبر می‌دهد. سهم آموزش از کل هزینه‌های خانوار در دهه 90 بیشتر از 50 درصد کاهش پیدا کرده که می‌تواند خطر افزایش فقر بین‌نسلی را به همراه داشته باشد.