به گزارش خبرنگار مهر در سال‌های اخیر با شدت گرفتن اقدامات مغرضانه دولت‌های غربی و تلاش برای سنگ‌اندازی در مسیر پیشرفت کشور با اقداماتی از قبیل اعمال تحریم‌ها و اتخاذ سیاست کاهش قیمت نفت، ضرورت قطع وابستگی به درآمدهای ناپایدار نفتی و اتکا به درآمدهای پایدار همچون درآمدهای مالیاتی از سوی بسیاری از کارشناسان اقتصادی توصیه شده و هم اکنون نیز در اولویت اقدامات مسيولان اقتصادی کشور و در زمره اولویت‌های اصلی نظام قرار گرفته است.
موجودیت اقتصاد نفتی و آسیب‌پذیری‌های ناشی از آن، زمینه‌ساز اعمال تحریم‌های بیشتر از سوی معاندین نظام را فراهم می‌آورد و فرصتی را از این باب به منظور اعمال فشارهای بیشتر به دست ایشان می‌دهد. چرا که کشورهای غربی نیز بیکار ننشسته و با رصد منابع مالی و درآمدزای کشور و شناسایی نقاط ضعف و آسیب پذیر اقتصاد، از فرصت‌ها و چالش‌های کنونی اقتصاد کشور، به نفع خود بهره‌برداری کرده و زمینه وابستگی هر چه بیشتر به غرب را مهیا می‌سازند. از این رو مسيولان نظام و در راس آنها مقام معظم رهبری سال‌هاست که بر ضرورت قطع پول نفت و اتکا به درآمدهای درون زا و تولید محور تاکید دارند.
بر این اساس دولت سیزدهم وعده داده است تا اعتبار موردنیاز بودجه به صورت حداکثری و تا حد ممکن از محل درآمدهای پایدار و همیشگی مالیاتی تامین شده و سهم درآمدهای نفتی در سفره هزینه‌های جاری دولت به حداقل برسد. دولت سیزدهم در تحقق این وعده تا حد زیادی موفق عمل کرد و توانست با تامین نیمی از بودجه جاری کشور از محل درآمدهای مالیاتی در سال 1402 برای نخستین بار در کشور عارضه وابستگی حداکثری به درآمدهای نفتی را که نزدیک به دویست سال گریبان گیر اقتصاد کشورمان شده بود و در حد یک آرزوی دیرینه اقتصادی باقی مانده بود را رفع کرده تا این خواسته دیرین ملی رنگ واقعیت به خود بگیرد. همچنین سازمان امور مالیاتی کشور توانست در سال 1402 با تحقق 108 درصدی «درآمد وصولی نسبت به میزان مالیات مصوب» در سال 1401، رکورد جدیدی در تاریخ مالیات‌ستانی کشور ثبت کند.
براساس جدیدترین آمار اعلامی از سوی سازمان امور مالیاتی کشور، در سال 1402 رقمی بالغ بر 805 هزار و 922 میلیارد تومان درآمد مالیاتی وصول شده است که نسبت به مدت مشابه در سال 1401 (حدود 472 هزار میلیارد تومان) رشد 71 درصدی و نسبت به بودجه مصوب تحقق 108 درصدی را نشان می‌دهد.
از مجموع درآمدهای مالیاتی سال 1402، بیش از 484 هزار میلیارد تومان (معادل 60 درصد) از محل مالیات‌های مستقیم است که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته 65 درصد رشد داشته و از تحقق 109 درصدی نسبت به سال گذشته برخوردار بوده است. در همین راستا در سال 1402، بیش از 321 هزار میلیارد تومان (معادل 40 درصد) از محل مالیات بر کالاها و خدمات وصول گردیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 81 درصدی و نسبت به بودجه مصوب تحقق 106 درصدی را نشان می‌دهد.
همچنین مالیات بر اشخاص حقوقی با بیش از 313 هزار میلیارد تومان و رشد 65 درصدی، مالیات بر درآمدها با 142 هزار میلیارد تومان و رشد 67 درصدی و مالیات بر ثروت با 28 هزار میلیارد تومان و رشد 49 درصدی نسبت به مدت مشابه در سال قبل همراه بوده است. در این راستا مالیات متفرقه درآمد که یکی از زیرشاخه‌های مالیات بر درآمد محسوب
می‌شود با 916 درصد رشد نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، بیشترین رشد و مالیات موضوع ماده (78) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت با منفی 42 درصد رشد کمترین میزان رشد را نسبت به مدت مشابه در سال گذشته داشته است. همچنین درآمد حاصل از صادرات مواد خام و محصولات معدنی و صنایع معدنی فلزی و غیر فلزی و محصولات نفتی، گازی و پتروشیمی (بند ن تبصره 6) با 322 درصد، بالاترین و درآمد حاصل از مالیات بر واحدهای مسکونی خالی از سکنه با 3/0 درصد، پایین‌ترین میزان تحقق را نسبت به بودجه مصوب داشته‌اند.
گفتنی است مالیات بر واحدهای مسکونی گران قیمت با 282 درصد و مالیات بر انواع خودروهای گران قیمت نیز با 236 درصد رشد نسبتا خوبی را نسبت به مدت مشابه در سال گذشته تجربه کرده‌اند هر چند هر دوی این پایه‌های مالیاتی تا تحقق بودجه مصوب راه طولانی در پیش دارند. همچنین می‌توان گفت منبع مالیات اشخاص حقوقی غیردولتی، بیشترین سهم را از کل درآمدهای مالیاتی در اختیار داشته و بیشترین بار درآمدهای مالیاتی را به دوش کشیده است.
این آمار در حالی به ثبت رسیده‌اند که به اذعان مسيولان نظام مالیاتی کشور درآمدهای مالیاتی بدون اعمال فشار بر مودیان کنونی و قانونمند و به واسطه مولفه‌هایی چون مقابله با فراریان مالیاتی، شناسایی هزاران حساب شخصی با فعالیت تجاری، شناسایی اشخاص حقیقی بدون پرونده مالیاتی با گردش مالی بسیار بالا، شناسایی هزاران دستگاه پوز تحت پوشش صندوق‌های قرض‌الحسنه، تورم، ایجاد پایه‌های جدید مالیاتی بدون فشار به بخش رسمی اقتصاد کسب شده‌اند. مضافا بر اینکه در مسیر تحقق درآمدهای مالیاتی هوشمندسازی نظام مالیاتی با بهره‌گیری از ابزار اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان نیز بی‌تاثیر نبوده و اتفاقا نقش موثری در هموار کردن مسیر دولت به منظور جایگزینی درآمدهای مالیاتی با درآمدهای نفتی ایفا کرده است.
یادداشت از مونا توسلی کارشناس امور مالیاتی
