به گزارش خبرنگار نفت خبرگزاری برنا، تعیین نرخ خوراک پتروشیمی متانولی‌ها در چند روز اخیر سر و صداهای زیادی به پا کرده است علیرغم اختلاف نظرات پیرامون نرخ 7000 تومانی، مخرج مشترک بسیاری از کارشناسان، عدم توسعه زنجیره ارزش متانولی‌ها است.
به طوری که مصطفی سعیدی کارشناس انرژی هم در این راستا گفت: در روزهایی اخیر صحبت‌هایی باب بسته شدن واحدهای متانول مطرح شده است که این واحدها نسبت به صادرات خام گاز طبیعی ارزش افزوده کمتری تولید می‌کنند و در واقع ارزش کاسته دارند و بهتر است این واحدها بسته شوند.
وی افزود: پیشنهاد این است که قیمت‌گذاری خوراک این واحدها را چنان در نظر گرفت که با حداقل سودآوری همچنان سرپا بمانند و عمده تمرکز کشور بر روی توسعه زنجیره ارزش متانول در سال‌های آینده باشد. در کوتاه مدت نیز بازارسازی متانول در بخش سوخت کشور و کشورهای همسایه پیگیری شود.
مهدی هاشم‌زاده نیز با اشاره به عدم توسعه مناسب صنعت پتروشیمی کشور اظهار کرد: متاسفانه به دلیل اعطای رانت خوراک ارزان، توسعه صنعت پتروشیمی کشور به شکلی بسیار فاجعه‌بار و غیرمتوازن شکل گرفته است و با تداوم اعطای رانت خوراک، شاهد عدم‌النفع جدی در کشور هستیم؛ این موضوع به خصوص پس از افزایش قیمت گاز در هاب‌های مختلف گازی، مشهود است.
وی اظهار داشت: ما مشکلی که در صنعت پتروشیمی داریم، عدم توسعه مناسب صنعت است، سهم سبد پتروشیمی دنیا در سال 2019 از پروپیلن به عنوان خاویار محصولات پتروشیمی 12 درصد بوده ولی در ایران فقط 2 درصد بوده، در دنیا متانول 17 درصد در سبد محصولات پتروشیمی سهم دارد اما در ایران این سهم به 35 درصد رسیده است.
بنابراین رفتن به سمت توسعه پایین دست متانول بر کسی پوشیده نیست لذا در ادامه به بررسی متشقات و نوع تهیه و همچنین محصولات به دست آمده از این محصول خواهیم پرداخت.
متانول چیست؟
متانول یکی از محصولات مهم و پرمصرف در صنایع شیمیایی بوده و کالاهاب بسیاری نیز از آن مشتق می‌شود. این ماده سوختی الکلی، از گاز طبیعی، چوب و زغال سنگ و سایر منابع طبیعی قابل تولید است.
از آنجاکه تولید متانول از منابع طبیعی و تجدید شونده در مقایسه با گاز از لحاظ اقتصادی گرانتر تمام می‌شود طی سال‌های اخیر در دنیا بخش عمده آن از گاز طبیعی به دست می‌آید بطوریکه می‌توان گفت این محصول بعد از آمونیاک دومین ماده‌ای است که بیشترین تولید را از گاز طبیعی دارد.
متانول را می‌توان به عنوان ضدیخ، حلال، سوخت و همچنین جایگزین اتانول بکار برد. به علاوه در برخی از کشورها همچون آمریکای جنوبی از متانول برای تولید بیودیزل، قابل مصرف در خودروها، کامیون و اتوبوس و حتی توربین‌های تولید برق نیز استفاده می‌شود.
بیشتر متانول تولید شده برای تهیه سوختی مورد استفاده قرار می‌گیرد که حاصل ترکیب 85 درصد متانول و 15 درصد بنزین سوپر بدون سرب بوده و در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا تولید می‌شود. بیشترین سهم مصرف متانول متعلق به فرمالدهید بوده و حدود 27 درصد متانول به این ماده تبدیل می‌شود. مشتقات اصلی متانول شامل موارد زیر می‌شود:
• فرمالديید: در صنعت از اکسیداسیون کاتالیزوری متانول، تهیه می‌شود. از فرمالديید به علت از بین بردن بیشتر باکتری‌ها بعنوان محلول ضدعفونی کننده استفاده می‌شود. همچنین برای نگهداری از نمونه‌های بیولوژیکی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. عمده‌ترین استفاده فرمالديید در تولید پلیمر و سایر ترکیبات شیمیایی است.
• استیک اسید (اتانويیک اسید) یا جوهر سرکه در تهیه موادی چون استانیلید، اتیل استات، ایزو پروپییل استات، بوتیل استات، استیل کلرلید، مونوکلرو استیک اسید، کتن و ... مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از دیگر صنایع پایین دستی متانول می‌توان به MTBE، اتیلن و پروپیلن، متیل استات، متیل ضد یخ اشاره کرد که هر کدام از این مشتقات نیز تولید کننده مواد و مشتقات دیگری هستند.
• با توجه به کمبود قابل پیش بینی منابع انرژی در آینده، مصرف مستقیم متانول به عنوان سوخت پاک و یا در تولید هیدروژن مصرفی پیل‌های سوختی، بسیار مورد توجه است.
چین بزرگ ترین خریدار متانول
چین مهم‌ترین خریدار متانول ایران است و وابستگی شدیدی به متانول دارد دلیل این موضوع دسترسی خاورمیانه و قاره استرالیا به منابع گازی ارزان قیمت است که خودکفایی در تولید متانول را برای چین غیراقتصادی می‌کند. همچنین در مقایسه با متانول صادراتی از آمریکا به چین و هند، متانول صادراتی ایران دارای توان رقابتی مناسب به لحاظ هزینه‌ای می‌باشد.
برای تولید یک تن اتیلن یا پروپیلن باید حدود 3 تن متانول مصرف شود که اگر قیمت متانول 200 دلار باشد می شود 600 دلار با لحاظ هزینه کاتالیست و سایر هزینه‌های تولید، قیمت هر تن اتیلن و پروپیلن در شیوه MTO، هشتصد دلار خواهد شد که با توجه به نوسانات بازار و ریسک‌های متعدد و قیمت‌های کنونی توجیه اقتصادی ندارد لذا تنها راه منطقی این است که در واحدهای MTO از گاز متان به تولید متانول 87 درصد و از آن به اتیلن و پروپیلن برسند در این صورت با ورود به زنجیره ارزش حاشیه سود نسبتا مناسبی حاصل خواهد شد که اگر چنین شود مصرف متانول وارداتی در واحدهای MTO چین کاهش خواهد یافت.
95 درصد متانول کشور صادر می‌شود
در حال حاضر بیش از 95 درصد متانول کشور صادر می‌شود و با توجه به ناترازی گاز و همچنین کاهش قیمت جهانی این محصول، اولین اقدام بررسی مجوزهای متانولی‌های در دست تاسیس است لذا با غرابلگری آن‌ها و تغییر خوراک از گاز به میعانات گاز و همچنین بررسی مشوق‌هایی برای توسعه زنجیره ارزش می‌توان به آینده این صنعت امیدوار بود.
به علاوه چنانچه در بالا نیز ذکر شد باید به سمت بازارسازی متانول نیز حرکت کنیم و سعی کنیم از این محصول در سوخت خودروهای کشور و کشورهای همسایه نیز استفاده کنیم.
