تصمیم‌گیری یک فرآیند ذهنی است که طی آن یک مسیر را از میان چندین مسیر انتخاب می‌کنیم و در حقیقت انتخاب بهترین راه برای نیل به اهداف. مهارت تصمیم‌گیری از جمله مهارت‌هایی است که می‌تواند بر کیفیت زندگی ما تاثیر بسیاری بگذارد.
تصمیم‌گیری، انتخاب آگاهانه یک گزینه بین چندین مورد است و در برنامه‌ریزی‌های مالی همیشه شما با چندین گزینه انتخابی روبرو هستید. تصمیم‌گیری با توجه به تحلیل ما از عواقب انتخاب خود صورت می‌پذیرد. این انتخاب ممکن است تحت شرایط نامعلوم نیز باشد در این صورت انتخاب شما همراه با ریسک خواهد بود.
آیا انتخاب بهتر یک استعداد است یا مهارت تصمیم‌گیری را می‌توان آموخت و بهبود داد؟
یادگیری مهارت تصمیم‌گیری فرصتی است که می‌تواند باعث افزایش نتایج مثبت و همچنین کاهش شکست‌ها و طبعات منفی شود .
واضح است که تصمیم‌گیری ممکن است در حوزه‌های متعددی (از جمله زمینه‌های زیر) قابل تعریف و بررسی باشد:
- تصمیم گیری در مسايل مالی برای کسب حداکثر منافع با حداقل هزینه ممکن
- تصمیم گیری در مسايل سازمان برای مدیریت بهتر منابع و مواجهه با چالش‌ها
- تصمیم گیری در مدیریت به عنوان ابزاری برای انتخاب بهترین گزینه
- تصمیم گیری در زندگی روزمره و روابط عاطفی انسانی
بدیهی است هر یک از این زمینه‌ها به دانش و تجربه‌ی خاص خود نیازمند هستند. اما کلیات فرایند تصمیم‌گیری در همه‌ی آنها تا حد زیادی مشابه است.
- همیشه با تعدادی گزینه مواجه هستیم. چون تا زمانی که یک گزینه بیشتر نداریم، عملا تصمیم‌گیری معنایی ندارد.
- همیشه دچار این تردید هستیم که چه زمانی برای تصمیم‌گیری مناسب است؟ بهتر است اکنون تصمیم بگیرم و یا آن را به تعویق بیاندازیم؟
- همیشه ذهن ما در ارزیابی و مقایسه گزینه‌ها گرفتار خطاهای شناختی می‌شود.
- مسيولیت تصمیم‌گیری خصوصا در تصمیم‌های مهم زندگی بسیار بالاست و بسیاری از ما از پذیرش این مسيولیت‌ها ترس داریم.
- انتخاب کردن با اقدام کردن تفاوت دارد و ممکن است در عین اینکه انتخاب درست را می‌دانیم، در راستای آن اقدام نکنیم.
- نمی‌دانیم چه زمانی به منطق استدلالی و چه زمانی به تصمیم‌گیری شهودی خود (آنچه دلمان می‌گوید) اعتماد کنیم.
مهم‌ترین اصل در مهارت تصمیم‌گیری، توانایی جمع‌آوری و گزینش صحیح اطلاعات است. این مهارت آنجا اهمیت پیدا می‌کند که گزینش اطلاعات در میان منابع نامحدود در دنیای مدرن و دیجیتال کار بسیار هنرمندانه ای است. البته شاید نتوان به تنهایی این کار را انجام داد و برای همین مشورت با افراد واجد شرایط امری ضروری است .
برای اتخاذ یک تصمیم مطلوب باید بتوان ارزش هر یک از نتایج احتمالی را پیش‌بینی کرده به طور ضمنی این ارزش‌ها را با نوعی مقیاس کمی مقایسه و احتمال موفقیت را بررسی نمود. اولویت‌بندی در برنامه‌ریزی مالی، تصمیم‌گیری را ساده‌تر می‌سازد .
آشنایی با خطاهای شناختی
یکی از موضوعات مهم در تصمیم‌گیری، آشنایی با خطاهای شناختی است. از این لحاظ که کمک می‌کند تا خطاهای ما در تصمیم‌گیری کاهش یافته و احتمال انتخاب مناسب و تصمیم‌گیری درست افزایش بیابد.
آشنایی با خطاهای مغز انسان باعث حذف کامل این خطاها و تصمیم‌گیری منطقی نمی‌شود، اما کمک می‌کند که احتمال تصمیم‌گیری های اشتباه را کاهش دهیم.
- انواع خطاهای شناختی
- خطای تایید خود و برخورد گزینشی با اطلاعات
- خطای تمرکز بر آخرین اطلاعات
- ترس از دست دادن و دام حفظ وضعیت موجود
- تعارض شناختی و خطر توجیه سازی
- اثر لنگر انداختن و گیر کردن در نقطه اول
- خطا در درک دامنه مسيله
- اعتماد به نفس بیش از حد
- استروتایپ یا تفکر قالبی
- خطای هاله‌ای (یا اثر هاله‌ای)
- سوگیری هنگام قضاوت درباره قهرمانان