به گزارش خبرنگار مهر، رشد پایه پولی طی دو ماه اول سال 1401 (در پایان اردیبهشت 1401 نسبت به پایان سال قبل) معادل 6.5 درصد بود که نسبت به رقم آن در دوره مشابه سال قبل (7.4 درصد) حدود 0.9 واحد درصد کاهش نشان می دهد.
خالص دارایی های خارجی بانک مرکزی به عنوان یکی از منابع پایه پولی طی دو ماه اول سال 1401 (در پایان اردیبهشت 1401 نسبت به پایان سال قبل) معادل 5.4 درصد کاهش یافت؛ در حالی که این متغیر در دوره مشابه سال قبل 1.5 درصد افزایش نشان می دهد. این موضوع ناشی از عرضه درآمدهای ارزی به متقاضیان و عدم رسوب آن در ترازنامه بانک مرکزی طی دو ماه اول سال جاری است که با هدف تامین مناسب تقاضای واقعی ارز و برقراری ثبات در بازار ارز صورت گرفته است.
در این راستا، مطالبات بانک مرکزی از بانکها یکی دیگر از منابع پایه پولی است که کاهشی معادل 6.1 درصد طی دو ماه اول سال 1401 (در پایان اردیبهشت 1401 نسبت به پایان سال قبل) نشان میدهد. این میزان کاهش بیش از میزان کاهش این متغیر در دوره مشابه سال قبل (1.2 درصد کاهش) است. این موضوع عمدتا ناشی از تقویت مدیریت و ساماندهی اضافه برداشت بانکها و اعتبارات اعطایی به آنها توسط بانک مرکزی طی دوره مزبور است.
خالص سایر اقلام بانک مرکزی یکی دیگر از منابع پایه پولی است که کاهشی معادل 55.6 درصد طی دو ماه اول سال 1401 (در پایان اردیبهشت 1401 نسبت به پایان سال قبل) نشان میدهد که نسبت به میزان کاهش این متغیر در دوره مشابه سال قبل (12.1 درصد کاهش) گویای کاهشی شدیدتر است. این موضوع عمدتا ناشی از کاهش حجم عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید (تزریق نقدینگی به بانکها) توسط بانک مرکزی طی دوره مزبور و فروش اوراق مالی دولت توسط بانک مرکزی (به میزانی حدود 70 هزار میلیارد ریال در اردیبهشت 1401) است؛ به طوری که حجم عملیات مزبور از 945 هزار میلیارد ریال در آخرین حراج سال قبل در تاریخ 23/12/1400 به 838.5 هزار میلیارد ریال در آخرین حراج در اردیبهشت ماه 1401 در تاریخ 26/02/1401 کاهش یافت.
براین اساس خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی (شامل دولت و شرکتها و موسسات دولتی) تنها بخشی از منابع پایه پولی است که با رشدی معادل 105.9 درصد طی دو ماه اول سال 1401 اثری فزاینده در رشد پایه پولی داشت. هر چند، رشد این متغیر در دوره مشابه سال قبل معادل 183.8 درصد بوده که بیش از رقم متناظر آن در سال جاری (105.9 درصد) است.
آنچه در این میان حایز اهمیت بالایی است به اصلاح و بهبود رابطه بانک مرکزی و دولت در زمینه نحوه استفاده دولت از سپردههای خود نزد بانک مرکزی و تنخواه گردان خزانه برای هزینهکردهای مختلف خود طی ماههای اخیر بر میگردد. در همین ارتباط، بدهی دولت به بانک مرکزی در پایان سال 1399 معادل 1152.2 هزار میلیارد ریال بوده که این رقم با 31.1 درصد افزایش طی دو ماه اول سال 1400 (معادل 358.8 هزار میلیارد ریال افزایش) به 1511 هزار میلیارد ریال در پایان اردیبهشت 1400 رسیده است.
در حالی که بدهی دولت به بانک مرکزی تنها با 16.3 هزار میلیارد ریال افزایش طی دو ماه اول سال جاری از رقم 1322.4 هزار میلیارد ریال در پایان سال 1400 به 1338.7 هزار میلیارد ریال در پایان اردیبهشت 1401 رسید که حکایت از عدم اتکای دولت به استفاده از تنخواه گردان خزانه در این دوره نسبت به دوره مشابه سال قبل دارد. در مقابل، اتکای دولت بیشتر بر استفاده (برداشت) از وجوه سپردههای خود نزد بانک مرکزی در دوره فعلی نسبت به دوره مشابه سال قبل قرار گرفت.
به طوری که سپرده های دولت نزد بانک مرکزی با 31.7 کاهش (معادل 814.2 هزار میلیارد ریال کاهش) از 2565.8 هزار میلیارد ریال در پایان سال 1400 به 1751.6 هزار میلیارد ریال در پایان اردیبهشت 1401 رسید. در حالی که این متغیر تنها با 2.4 درصد کاهش (39.4 هزار میلیارد ریال کاهش) طی دو ماه اول سال قبل از 1647.7 هزار میلیارد ریال در پایان 1399 به 1608.3 هزار میلیارد ریال در پایان اردیبهشت 1400 رسیده است. این نکات دلالت بر نتایج مناسب سازوکار جدیدی است که میان بانک مرکزی و دولت به منظور بهبود مدیریت منابع دولت نزد بانک مرکزی و تنظیم جریان وجوه دولتی با هدف انضباط بخشی به رفتار مالی دولت مبنی بر استفاده موثرتر از وجوه سپردههای خود نزد بانک مرکزی و تعهد به کاهش آثار منفی ناشی از استفاده دولت از منابع بانک مرکزی در قالب تنخواه گردان خزانه و رشد پایه پولی از این محل ایجاد شده است.
این در حالی است که قبل از این، رویکرد دولت بیشتر معطوف به استفاده از تنخواه گردان خزانه و در مقابل، عدم استفاده از سپردههای خود نزد بانک مرکزی بود.
