راساس آمارهای بین‌المللی سالانه 4میلیارد تن موادغذایی در دنیا تولید و 1.6میلیارد تن آن تلف می‌شود؛ یعنی 40درصد! دقت کنید در دنیا سالانه 30درصد غلات، 20درصد لبنیات، 35درصد ماهی و غذاهای دریایی، 45درصد میوه و سبزی، 20درصد دانه‌های روغنی و 20درصد گوشت تلف می‌شود. با این حساب شاید فکر کنید که وضع ما بد نیست، اما تفاوت‌ها را باید دید و زنگ خطر را باید شنید.
تفاوت اینجاست که اتلاف موادغذایی در کشورهای در حال توسعه ازجمله ایران بیشتر از نوع ضایعات مواد غذایی یعنی از مزرعه تا سفره است و در کشورهای توسعه‌یافته بیشتر از نوع دورریز موادغذایی است. زنگ خطر اینجاست که اتلاف موادغذایی در ایران ناشی از مدیریت ناکارآمد، سیستم قدیمی برداشت و ضعیف محصولات غذایی، بهره‌وری پایین برداشت این محصولات، سیستم‌های نگهداری ضعیف موادغذایی شامل خشک کردن، سردخانه‌ها و... و البته بازاریابی سنتی و ناکارآمد است. این گزارش رسمی وزارت جهادکشاورزی است که اذعان دارد اتلاف مواد غذایی در ایران هر سال باعث از دست دادن 15میلیارد مترمکعب آب برداشت شده از منابع سطحی و زیرزمینی می‌شود؛ یعنی ما ایرانی‌ها هر سال 18درصد از آب مصرفی در بخش کشاورزی را بیهوده دور می‌ریزیم. فرسوده بودن ماشین‌آلات کشاورزی، کشاورزی سنتی، نداشتن الگوی کشت مناسب و بی‌توجهی تاریخی به آن و ناعادلانه بودن قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی از دلایلی است که باعث افزایش ضایعات و هدررفتن محصولات کشاورزی می‌شود. دولت سیزدهم برای پایان دادن به این وضع 2طرح مهم در دست اجرا دارد؛ نخست تغییر الگوی تامین مالی کشاورزی به سمت الگوی کشت قراردادی در تمام محصولات راهبردی با عاملیت بانک کشاورزی و دوم تصویب الگوی کشت در آینده نزدیک با مشارکت 2وزارتخانه نیرو و جهادکشاورزی با این هدف که جلوی هدر دادن منابع آبی گرفته شود.
فاصله ایران با وضعیت مطلوب
قبل از هدر دادن آب، نگاهی به وضع بارش‌ها داشته باشید و بدانید پاییز امسال یکی از بدترین پاییزهای تاریخ در حوزه بارش‌هاست. فاصله میزان بارش در همه استان‌های ایران با بارش‌های بلندمدت به مرز نگران‌کننده رسیده و به‌نظر می‌رسد به جای نگاه کردن به آسمان برای باران، نگاه‌ها باید روی زمین دوخته شود تا وضع فعلی درست دیده شود.
آمارها گویای واقعیتی است که نمی‌توان آن را دست‌کم گرفت. 86درصد آب تجدیدپذیر کشور به مصارف کشاورزی، صنعتی، خدمات، شرب و بهداشت اختصاص دارد و 89درصد از آب مصرفی کشور را بخش کشاورزی مصرف می‌کند و 55درصد از کل آب مصرفی کشور از منابع زیرزمینی تامین شده و هم‌اکنون در 16استان کشور بیش از 60درصد و در 8استان هم بیش از 80درصد وابستگی آبی به منابع آب‌های زیرزمینی است. وزارت نیرو می‌گوید: کسری مخزن تجمعی آبخوان‌های کشور 138میلیارد مترمکعب شده و سالانه 5.5میلیارد مترمکعب از این ذخیره آبی کم می‌شود؛ یعنی اگر به همین روند مصرف ادامه دهیم در پایان سال 1410میزان کسری ذخیره آبی کشور به 220میلیارد مترمکعب می‌رسد. این در حالی است که قبل از سال 1378میزان کسری آبخوان‌های کشور فقط 30میلیارد مترمکعب بوده است. این گزارش نشان می‌دهد 91درصد از 107میلیون تن محصولات زراعی و باغی ایران در سال‌های 1397و 1398با مصرف آب‌های سطحی و زیرزمینی تولید شده که بیانگر اعتیاد و وابستگی شدید و بالاتر از سطح تاب‌آوری و پایداری بخش کشاورزی به منابع آبی کشور است.
نقطه مطلوب اولیه برای فاصله گرفتن از بحران آبی این است که حجم مصرف بخش کشاورزی از منابع آبی زیرزمینی از 88میلیارد مترمکعب در سال‌جاری به 60میلیارد مترمکعب در پایان سال 1404کاهش یابد، اما این کاهش 32درصدی نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و البته سرمایه‌گذاری برای نوسازی اقتصاد بخش کشاورزی ایران است. هم‌اکنون کشاورزان بدون توجه به نیاز و واکنش بازار و براساس تجربه و قیمت سال‌های قبل اقدام به تولید محصولات می‌کنند و از این‌رو نظم مشخصی برای نظام تولید و الگوی کشت حاکم نیست و تولید محصولات به‌صورت تصادفی حتی بیش از کشش بازار یا کمتر از آن صورت می‌گیرد که در این صورت بخشی از محصولات کشاورزی قبل از مصرف به‌دلیل نداشتن بازار از بین می‌رود و این هم بخشی از پازل دور ریختن منابع آبی ایران است.
تبخیر آب با الگوی قدیمی
الان صورت مسيله روشن است و با ادامه اقتصاد کشاورزی سنتی، در عمل ایران با تبخیر سالانه آب در نتیجه کشت‌های غرقابی مواجه است و حتی محصولات تولید شده به مصرف نهایی هم نمی‌رسند. به‌نظر باید فکری به حال اقتصاد کشاورزی کرد تا شاهد دور ریختن محصولات زراعی و باغی نباشیم. با توصیه و شعار هم نمی‌توان جلوی این وضعیت را گرفت و شورای‌عالی آب تصویب کرده تا سال 1415باید کسری تجمعی سفره‌های آب زیرزمینی جبران شود.
به‌گزارش همشهری، کسری شدید سفره‌های آب زیرزمینی در آینده سفره ایرانیان را تهدید می‌کند؛ زیرا آبی برای تولید محصولات کشاورزی و غذایی نخواهیم داشت. چاره کار افزایش بهره‌وری آب با تدوین، اصلاح، تصویب و ابلاغ و اجرای الگوی کشت است و باید بهره‌برداران و فعالان بخش کشاورزی در صیانت از منابع آب و خاک مشارکت جدی داشته باشند.
گام دیگر البته برنامه‌ریزی عملیاتی و دقیق برای کاهش ضایعات محصولات کشاورزی از برداشت تا مصرف است و البته منابع آب زیرزمینی برای مصارف کشاورزی باید قیمت داشته باشد. استفاده آسان از آب، اقتصاد کشاورزی ایران را مدرن نمی‌سازد. آمارهای رسمی نشان می‌دهد در فاصله سال‌های 1369تا 1399یعنی در طول 30سال گذشته، سطح زمین‌های کشاورزی مجهز به سیستم آبیاری تحت فشار افزایش یافته؛ البته به میزان مطلوب، اما نکته مهم اینجاست که با توسعه سامانه‌های آبیاری تحت فشار در طول 6برنامه توسعه، میزان مصرف آب بخش کشاورزی کم نشده است.
به زمین نگاه کنید
بپذیریم تا رسیدن به بحران آبی فاصله زیادی نداریم، دشت‌های کشور در وضع تشنگی شدید قرار دارند، با برداشت بی‌رویه منابع آب زیرزمینی، درواقع زیر پای خود را خالی می‌کنیم و فرونشست زمین و فروچاله‌ها نشانه‌ای است از اینکه باید به زمین نگاه کنیم. نمودار آخرین وضعیت بارش‌ها در 31استان ایران پیش‌روی همه است؛ حتی استان‌هایی که همیشه دغدغه بارش نداشتند از لرستان، ایلام و خوزستان تا گیلان و مازندران با چالش کم‌بارشی شدید در پاییز امسال مواجه هستند. به‌طور میانگین در سال آبی امسال میزان بارش‌ها 56.7درصد از میانگین بلندمدت کمتر بوده و وضعیت حتی در 21استان ایران بدتر از میانگین کشوری است. به گزارش همشهری، اولویت نخست دولت اگرچه در کوتاه‌مدت بر تامین حداکثری آب بخش خانگی استوار شده ولیکن نگاه‌ها به آب باید فراتر از دولت‌ها و زمان باشد. فرزندان ایران و نسل آینده نباید تاوان بدمصرفی و شیوه غلط حکمرانی آب را بدهند و وظیفه ملی همه ماست که قدر آب را بدانیم و آن را بیهوده دور نریزیم.
- سوز سردی بازار لباس‌های زمستانی / گرانی، یقه فروشندگان و خریداران را گرفت
- وعده جدید رییس سازمان برنامه درباره ترمیم حقوق کارمندان و بازنشستگان/ زمان پرداخت مابه‌التفاوت افزایش حقوق اعلام شد
217 35
