اقتصادآنلاین – سارا محسنی؛ احسان خاتونی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین گفت: متاسفانه ضربه سنگینی به بازار سهام در سال 99 وارد شد و دلایل این ضربه را بسیاری از افراد می‌دانند. یکی از دلایل این موضوع، دولت و عامل دیگر، رفتار هیجانی بسیاری از سهامداران بود. یکی دیگر از عوامل موثر، انتخاب جو بایدن به عنوان رییس‌جمهور آمریکا بود که انتظارات تورمی را در کشور پایین آورد و بازارهای موازی مانند بازار مسکن وارد رکود شدند.
وی افزود: ولی در بازارهای موازی، قیمت‌ها کاهش پیدا نکرد. این در حالی است که در بورس، شاهد کاهش قیمت‌ها بودیم و سهم‌هایی وجود داشت که 50 تا 70درصد کاهش قیمت را تجربه کردند. دلیل این موضوع این است که بورس، یک بازار نقدشونده و آنلاینی است که قیمت‌ها مقابل سهامداران قرار دارند و مانند بازار مسکن با نقدشوندگی پایین نیست.
این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: به همین دلیل، فروش سهام راحت بوده که به تبع این موضوع، بسیاری از سهامداران در قیمت‌های پایین اقدام به فروش سهام خود کردند. برآورد من است است که 130 تا 40هزار میلیارد تومان در زمستان سال 98، وارد بازار سرمایه شد. اما حدود 70 یا 80هزار میلیارد تومان از این پول طی مدت اخیر از بازار سهام خارج شد.
خاتونی اظهار داشت: موضوع قابل توجه این است که برآیند کلی بازار سرمایه، مثبت بوده و ورود نقدینگی به این بازار بیشتر از خروج نقدینگی بوده است. اما این موضوع نباید به عنوان دلیلی برای نادیده گرفتن مشکلات بورس استفاده شود. بازار سرمایه با مشکلاتی مانند خرابی سامانه معاملاتی روبه‌رو بود که موانع زیادی را ایجاد کرد. یکی دیگر از مشکلات، فروش اوراق بدهی بود که در دو ماه اخیر، رقم زیادی را به خود اختصاص داد و بیش از 100هزار میلیارد تومان اوراق به فروش رسید.
وی تصریح کرد: از سوی دیگر، دولت حدود 17هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی از حجم معاملات به دست آورد و واضح است که حجم معاملات 30هزار میلیارد تومانی نیز در یک روز معاملاتی وجود داشت. ریزساختارهای بازار سهام، تغییرات گسترده‌ای در سال جاری داشتند و درواقع زمانی که نتوانستیم سامانه معاملاتی را توسعه دهیم، ساختارها را دستکاری و عوض کردیم تا بتوانیم مشکلات سامانه معاملاتی را به نوعی دور بزنیم. زیرا به دلیل تحریم‌ها، قادر به توسعه سامانه معاملاتی نیستیم و از سامانه بومی موجود استفاده می‌کنیم.
این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: به نظر من، سامانه معاملاتی موجود هنوز دچار مشکلاتی است. زیرا زمانی که بازار مثبت می‌شود، سیستم دچار مشکل می‌شود و قیمت‌های پایانی با قیمت‌های آخرین معامله در سیستم‌های آنلاین تفاوت دارند. چنین موضوعاتی، ریسکی را به بازار سهام تحمیل می‌کنند.
خاتونی خاطرنشان کرد: موضوع مهم دیگر، عدم توسعه بازار مشتقه است. پتانسیل زیادی در بازار مشتقه وجود دارد، اما توسعه این بازار تنها به انتشار اوراق تبعی محدود شده است. اوراق تبعی نیز به میزان کمی منتشر شده است و نتوانستیم میزان آن را افزایش دهیم.
وی گفت: بخشی از دلیل این موضوع به حجم سهامداران خرد که از بسیاری از موضوعات ساده در بازار نیز اطلاعی ندارند. مشکلات سامانه نیز ممکن است به عنوان دلیل دیگر درنظر گرفته شود. بسیاری از موارد را دیگر نمیتوان در tse اعمال کرد. چون سامانه، این اجازه را نمی‌دهد که گزینه‌های جدید در آن بارگذاری شود.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: اگر به سهامداران آموزش‌های لازم داده شود و بسیاری از موارد توسعه یابد، کمکی به دو طرفه شدن بازار است و در ریزش‌های بازار نیز، سهامداران می‌توانند سود کسب کنند.
خاتونی اظهار داشت: به طور کلی زمانی که نقدینگی محدود است، این ابزارها می‌توانند با جمع‌آوری صف‌های فروش یا اجبار صندوق‌های با درآمد ثابت به خرید سهام، بازار سرمایه به سمت متعادل شدن پیش ببرند. موضوع مهم دیگر، انتخاب سه مدیر برای ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار طی یک سال جاری بود و این امر، بی‌سابقه بود. چنین موضوعی نشان‌دهنده مشکلات جدی بازار سهام است. برخی از سیاست‌ها نیز مانند کاهش دامنه نوسان و... انجام شد.
وی تصریح کرد: در بحث دامنه نوسان نامتقارن، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. برخی اعتقاد دارند که این موضوع موجب قفل شدن بازار سرمایه شده است و عده‌ای دیگر معتقد هستند که اگر دامنه نوسان نامتقارن وجود نداشت، باتوجه به شرایط و خروج حجم بالایی از نقدینگی از بازار، بسیاری از سهامداران در منفی 5درصد فروشنده بودند و قیمت سهم به میزان بیشتری پایین می‌آمد. اشخاصی که موافق هستند، اعتقاد دارند که دامنه نوسان نامتقارن، از ریزش بازار تا حدودی پیشگیری کرده است. اما اشخاصی که مخالف این موضوع هستند، این عقیده را دارند که دامنه نوسان باید در زمانی که شاخص یک میلیون و 500هزار واحد بود یا زمانی که بازار سرمایه تا حدی زیادی ریزش نکرده بود، اعمال می‌شد تا شرایط مثبت و بهتری ایجاد شود.
این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: ولی درمجموع، رییس جدید سازمان بورس و اوراق بهادار تعامل خوبی با فعالان بازار سرمایه دارد و مشخص است که هیچ کاری را بدون جمع‌آوری نظرات فعالان بازار سهام انجام نمی‌دهد و رایزنی‌های مناسبی دارد. در ابتدای امر مطرح شد که موضوع دامنه نوسان متقارن به صورت موقت اجرا خواهد شد و مورد بازنگری قرار می‌گیرد. اما باید گفت که مشکل بازار سرمایه چنین موضوعاتی نیست. درکل برداشتن دامنه نوسان برای بازار سرمایه مناسب است، اما متاسفانه شرایط فعلی بورس، توانایی پذیرش حذف دامنه نوسان را ندارد. بازار سرمایه باید در شرایط متعادلی قرار گیرد و برای مثال در یک ماه به مرور حدود نیم درصد یا یک درصد، دامنه نوسان افزایش یابد یا حجم مبنا کاهش می‌یابد. این موضوع در ابتدای امر برای برخی از سهم‌های بزرگ و خاص اجرا شود.
خاتونی در ادامه افزود: تعداد بازیگران در سهم‌های بزرگ، زیاد هستند و دستکاری قیمت در آنها کمتر است. اگر برای اولین بار با چنین سهم‌هایی شروع شود، بخش‌های دیگر به مرور توسعه می‌یابند. من نظرم درمورد حذف دامنه نوسان مثبت است، اما باید به آرامی و در یک شرایط مناسب صورت گیرد.
وی گفت: من اعتقاد دارم که بازار سرمایه به شدت ریزش پیدا کرده و در حال حاضر، قیمت‌ها جذاب شده‌اند و بیش از میزان فعلی نمی‌توانند کاهش یابند. به همین دلیل موضوع اجبار صندوق‌های با درآمد ثابت به خرید سهام تصویب شد. زیرا بازار سهام هیچ ریسکی برای خرید نداشت، اما من بعید میدانم که بازار سرمایه به بازار در سال 98 و ابتدای سال 99 شباهتی پیدا کند. بازار سهام رشد خواهد کرد، اما انتخابات ریاست‌جمهوری در پیش است که بسیار مهم بوده و موضوع برجام نیز هنوز محل بحث است. نرخ ارز نیز در بسیاری از موارد، متاثر از تحولات بوده و چنین موضوعاتی، موجب تکرار نشدن روزهای رویایی و اوج برای بازار سرمایه است و بسیاری از حقیقی‌ها، اعتماد خود را به بازار از دست دادند و بازگرداندن اعتماد آنها بسیار مشکل است.
این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: اعتماد اشخاص حقیقی به دلیل پایین آوردن نرخ بهره در ابتدای سال توسط بانک مرکزی، تشویق مردم به سرمایه‌گذاری در بازار سهام، فروش سهم‌های زیاد توسط دولت و به دست آوردن منبعی مالی برای اقتصاد، افزایش دوباره نرخ بهره و به صورت کلی، دستکاری در بازار سرمایه از میان رفت.
خاتونی تصریح کرد: به نظر می‌رسد با فروش سهام و فروش گسترده اوراق، بخشی از کسری بودجه دولت جبران شود و اعتماد به بازار بازگردد. اما باید از همان ابتدا از تشویق مردم و حضور گسترده آنها به بورس جلوگیری یا اعتماد، بازگردانده می‌شد. چون ممکن است بازگشت افراد، سال‌های زیادی به طول بینجامد.
وی بیان کرد: به طور کلی اگر بخواهیم سرنوشت بازار سرمایه را در سال 1400 پیش‌بینی کنیم، مباحثی مانند سطح انتظارات تورمی، برجام، نرخ ارز و بهره و...مطرح خواهند شد و اثرگذار خواهند بود. برای مثال من اعتقاد دارم اگر موانع برجام برداشته شود، دولت نرخ بهره را کاهش می‌دهد، اما اگر برجام بازنگردد، باتوجه به وضعیت فعلی، رشد شدید نقدینگی و کاهش فروش نفت، ثابت نگه داشتن نرخ ارز بسیار مشکل خواهد بود. احتمال می‌رود که در سال 1400، جهش قیمتی در ارز خواهیم داشت و بازار سرمایه نیز از این موضوع، ثاثیر خواهد پذیرفت.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: رفع تحریم‌ها، موقعیت مناسبی برای شرکت‌ها (مانند خودرویی‌ها، بانکی‌ها و...) است. هر اتفاقی که رخ دهد، تبعات مختلفی بر بازار سهام دارد که باید به صورت جداگانه تحلیل شوند. به سهامداران توصیه می‌شود که در سهم‌های بزرگ و نقدشونده، سرمایه‌گذاری کنند. از این سهم‌ها در دوران ریزش بازار، حمایت شده و سرمایه‌گذاران با ضرر کمتری مواجه خواهند شد.
