همایون فلکشاهی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در ارزیابی تعیین سقف قیمت برای نفت روسیه به میزان 60 درصد کمتر از نرخ بازار اظهار داشت: فعلا حرف و حدیث زیادی در باره تعیین تکلیف این آرزوی سقف قیمت برای نفت روسیه وجود دارد، البته هیچ جزيیاتی منتشر نشده است. اخیرا جانت لوییز یلن وزیر خزانه‌داری آمریکا گفته است که هند می‌تواند بدون محدودیت از روسیه نفت خریداری کند به شرطی که از خدمات کشتیرانی و بیمه‌ای آمریکا و اروپا استفاده نکند. البته در حال حاضر تمامی حمل و نقل نفت روسی که به هند صادر می‌شود از طریق شرکت‌های دولتی روس بیمه می‌شود، اما برخی از این معامله با کشتی‌های با پرچم یونان حمل می‌شوند. بنابراین اصلی‌ترین موضوع این پروژه سقف قیمت تکلیف شرکت‌های کشتیرانی یونان خواهد بود. به نظر بنده این سقف قیمت بیش از آنکه تاثیر واقعی بر بازار نفت داشته باشد یک هدف سیاسی در آمریکا و اروپا است.
تداوم تخفیف نفتی روس‌ها و ضربات غیرمستقیم تحریم مسکو بر تهران
وی ادامه داد: اما مسلما تحریم نفت روسیه از طریق اتحادیه اروپا، روسیه را وادار به دادن تخفیف‌های بیشتری می‌کند. روسیه هنوز حدود یک میلیون بشکه در روز به کشورهای عضو اتحادیه اروپا از طریق نفتکش‌ها صادر می‌کند و با تخفیف بین 10 و 20 دلار هر بشکه به خریداران آسیایی عرضه می‌شود. انتظار داریم که این تخفیف به 30 دلار و حتی شاید بالاتر برسد. با توجه به کیفیت مشابه نفت روسیه و نفت ایران، احتمالا ایران مجبور می‌شود تخفیف‌های خود را بیشتر کند تا سهم خود را در بازار چین نگهدارد، این یعنی تحریم‌های اروپا علیه روسیه به ایران هم ضربه غیرمستقیم خواهند زد.
آیا روسیه می‌تواند تمام صادرات فعلی به اروپا را با خریداران غیراروپایی جایگزین کند؟
تحلیلگر موسسه بین‌المللی کپلر تصریح کرد: اصلی‌ترین نکته در این باره که می‌تواند بر قیمت نفت تاثیر بگذارد حجم کلی صادرات نفت روسیه و نوساناتی که در این حجم بعد از تحریم‌های اتحادیه اروپا ایجاد می‌شود. سوال اصلی این است که آیا روسیه می‌تواند تمام صادرات فعلی به اروپا را با خریداران غیراروپایی جایگزین کند؟ فکر می‌کنم که صادرات نفت روسیه به احتمال زیاد کاهش پیدا خواهد کرد، اما نه آنقدر که پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند.
آسیایی‌ها برنده‌اند
وی ادامه داد: در حال حاضر روسیه حدود 1 میلیون و 800 هزار بشکه در روز نفت اورالس که شباهت زیادی با نفت خاورمیانه از جمله ایران دارد، صادر می‌کند. از این حجم نزدیک 900 هزار بشکه به اروپا می‌رود. برآورد ما این است که صادرات نفت خام روسیه بین 100 و 200 هزار بشکه در روز کاهش پیدا کند. این حجم با توجه به حجم کلی صادرات نفت روسیه زیاد نیست. به نظر بنده کشورهایی مانند هند، چین و کشورهای آسیایی دیگر مثل پاکستان و اندونزی و حتی کشورهای مثل آفریقای جنوبی، برزیل و خاورمیانه واردات نفت روسی خود را افزایش می‌دهند. کشورهای خاورمیانه می‌توانند نفت روسی که شباهت زیادی با نفت تولیدی خود دارد در پالایشگاه داخلی مصرف و نفت تولیدی خود را صادر کنند، که این کار خیلی سودآور خواهد بود. اما، چون این مبادلات نفتی کمی شامل ویژگی‌های جدید از جمله زمان بلندتری برای فرستادن این نفت به بازار نهایی و کلا افت صادرات روسیه هرچند ناچیز می‌شود تاثیراتی بر قیمت نفت می‌گذارد، بنابراین در کوتاه‌مدت قیمت نفت می‌تواند افزایش پیدا کرده و به 100 دلار نزدیک‌تر شود.
پروژه سقف قیمت روی نفت روسیه این است که صادرات روسیه به حداکثر بماند
فلکشاهی در ادامه درباره برنامه مصرف‌کنندگان برای تعیین سقف قیمت نفت روسیه با هدف شکستن نرخ‌ها گفت: از طرف کشورهای مصرف‌کننده نفت هدف شکستن قیمت است. کلا هدف آمریکا و اروپا با پروژه سقف قیمت روی نفت روسیه این است که صادرات روسیه به حداکثر بماند ولی این باعث نشود روسیه از عملیات نفتی خود سود ببرد و تنها دلیل پشت این پروژه این است که عرضه جهانی نفت بالا نگه بماند و در عین حال قیمت‌ها شکسته شوند.
مشکلات عرضه؛ با کم‌رنگ شدن احتمال بازگشت آمریکا به برجام
وی درباره سقف قیمت نفت روسیه و تاثیر آن بر تصمیمات آتی اوپک و اوپک‌پلاس در زمینه روند تولید و عرضه توضیح داد: تصمیم یکی دو ماه پیش اوپک‌پلاس نشان داد که این گروه قصد دارد جلوی افت قیمت نفت را تا حدی بگیرد. قیمت‌های نفت در 4-5 ماه اخیر روند کاهشی داشتند و از 125-130 دلار به 85-95 دلار سقوط کردند. دلیلش این است که تاکید بازار روی تقاضا است تا روی عرضه و احتمال رکود اقتصادی جهانی در سال آینده زیاد است. اما با نزدیک شدن تحریم‌های اروپا علیه روسیه، نزدیک شدن پایان استفاده آمریکا از ذخایر استراتژیک، کم‌رنگ شدن احتمال بازگشت آمریکا به برجام، بازار نفت در هفته‌های آتی مشکلات عرضه فراوانی خواهد داشت، ضمنا اکثر کشورهای عضو اوپک‌پلاس حتی عربستان به قیمت نفت بالای 80 دلار نیاز دارند تا بودجه دولتی خود را به تعادل برسانند.
برنامه اوپک‌پلاس برای کاهش عرضه روسیه
تحلیلگر موسسه بین‌المللی کپلر با بیان اینکه تصمیم کاهش دادن 2 میلیون بشکه در روز از هدف تولید است نه از خود تولید، تاکید کرد: با توجه به اینکه اکثر کشورهای اوپک به علت ناتوانی عملیاتی و افت ظرفیت تولید، پایین‌تر از هدف تولید می‌کنند، کاهش واقعی تولید نفت اوپک‌پلاس فقط حدود 600-700 هزار بشکه در روز و بیشتر از سوی عربستان و امارات خواهد بود. علاوه بر این، این کاهش تولید برای بازسازی یک ظرفیت اضافی مهم است و به اوپک‌پلاس این فرصت را می‌دهد اگر عرضه روسیه کم شود، به نوسانات احتمالی آینده بازار نفت جواب دهد، برآورد ما این است که اوپک‌پلاس حدود 2 میلیون بشکه در روز ظرفیت اضافی داشته باشد، البته کشورهای تحت تحریم مثل ایران، روسیه و ونزويلا شامل این آمار نیستند.
اتفاقی که در بازار آسیا رخ می‌دهد
وی درباره تعیین سقف قیمت روی بازارهای آسیایی گفت: در صورتی‌که تعیین سقف قیمت عملی شود به دلیل مباحث ژيوپلیتیکی احتمال اینکه هند و چین چه با سقف قیمت چه بدون سقف قیمت، به آن بپیوندند خیلی کم است، انتظار داریم که هند و چین و شاید حتی کشورهای خاورمیانه واردات نفت از روسیه را افزایش دهند. این یعنی حجم نفت روسی در آسیا افزایش می‌یابد و بشکه‌های بیشتری در این بازار خواهیم دید. برای واردکنندگان آسیایی، عملی شدن سقف قیمت تاثیر خاصی نخواهد گذاشت، چون روسیه وادار می‌شود که تخفیف خود را افزایش بدهد. اگر فرض کنیم روسیه نفت 90 دلاری را با تخفیف 30 دلار از هر بشکه عرضه کند به معنای قیمت 60 دلاری برای خریداران است یعنی کم و بیش همان قیمتی است که آمریکا و اروپا می‌خواهند برای سقف قیمت تعیین کنند.
نفت بیشتری از خاورمیانه به اروپا خواهد رفت
فلکشاهی در ادامه گفت: سال آینده میلادی قرار است به خاطر تقاضای بالاتر در بازار داخلی صادرات نفت خام عربستان ، کویت، عراق و عمان کاهش پیدا کند، این کشورها پالایشگاه‌های جدیدی به بهره‌برداری رساندند و یا در حال توسعه هستند. که از جمله آنها پالایشگاه 400 هزار بشکه‌ای جیزان عربستان، پالایشگاه 615 هزار بشکه‌ای الزور کویت، پالایشگاه 140 هزار بشکه‌ای کربلا در عراق و پالایشگاه 23 هزار بشکه‌ای دقم عمان است، در ضمن افزایش حجم نفت روسیه در آسیا باعث خواهد شد نفت خاورمیانه کمی بیشتر به سمت اروپا برود. روسیه صادرات نفت از طریق دریا به آسیا از 1 میلیون و 200 هزار بشکه در روز قبل از جنگ با اوکراین را به میزان 2 میلیون و 100 هزار بشکه در روز رسانده که البته اکثر این افزایش به هند وابسته است. هنوز نزدیک 1 میلیون بشکه در روز به اروپا صادر می‌شود. این 1 میلیون کم و بیش راهی به بازارهای دیگر به ویژه آسیا پیدا خواهد کرد.
تشدید تخفیف روی نفت ایران
وی اذعان کرد: طبیعتا این تشدید رقابت در بازار آسیا باعث خواهد شد تا ایران وادار شود تخفیف‌های بیشتر پیشنهاد دهد تا سهم خود را در بازار چین حفظ کند. هند تا موقعی که تحریم‌های آمریکا بر صنعت نفت ایران برداشته نشود به احتمال زیاد نفت از ایران وارد نخواهد کرد و اگر قیمت‌ها ثابت بمانند به معنای درآمد کمتر برای ایران است.
کشمکش روسیه در بازار نفت و تاثیر بر روابط ژيوپیلتیک
تحلیلگر موسسه بین‌المللی کپلر درباره کشمکشی روسیه در بازار نفت و شرایطی که حادث شده بیان داشت: تا به حال با اینکه جنگ میان روسیه و اوکراین شوک غیرمنتظره به بازار وارد کرده، اکثر بازیگران بازار توانسته‌اند با این وضعیت نو سازگار شوند، قیمت نفت به زمان قبل از جنگ برگشته و قیمت گاز با اینکه هنوز نسبتا بالا است از حباب خود پایین آمده است. کلا این جنگ باعث شده یک جابه‌جایی مبادلات نفتی صورت گیرد و این می‌تواند بر روابط ژيوپیلتیک اثر بگذارد.
اروپا؛ قاره‌ای پرمویم
وی درباره تقسیم نفت به دوران قبل و بعد از جنگ روسیه خاطرنشان کرد: می‌توان گفت که این کشمکش اثرات بلندمدت خواهد گذاشت. روسیه از لحاظ اقتصادی بیشتر و بیشتر به آسیا تکیه می‌کند، اروپا به قاره «پرمویم» تبدیل شده یعنی قیمت‌های نفت و گاز در این منطقه باید از آسیا و آمریکا بالاتر باشند تا محموله‌ها را جذب کند. نفت آمریکا، آمریکای لاتین، غرب آفریقا و حتی خود دریا شمال بیشتر به سمت اروپا می‌رود، نفتی که قبلا بیشتر به مقصد آسیا و به ویژه چین می‌رفت.
مسیر امریکا به اروپا هموارتر شد
فلکشاهی گفت: این اثرات را روی فعالیت‌های پالایشگاه های اروپا هم شاهدیم. حجم جدیدی که راهی اروپا می‌شود به ویژه نفت آمریکا (امسال صادرات نفت آمریکا به اروپا از 1 میلیون و 400 هزار بشکه در روز عبور کرده در حالیکه سال پیش کمی بیشتر از 1 میلیون بشکه در روز بوده) که نفت سبک یا سبک‌تر از نفت روسیه است، در نهایت پالایش این نوع نفت خام میزان بالاتری بنزین تولید می‌کند تا گازويیل، در حالیکه اروپا در حال حاضر بیشتر نیاز به گازوییل دارد. تمامی این اتفاقات به این معناست که در بعضی مناطق مثل اروپا با کمبود گازويیل مواجه شدیم و این باعث شده قیمت گازويیل در قیاس با قیمت بنزین یا نفتا خیلی بالاتر باشد. همچنین با ورود نفت کوره روسیه به آسیا، قیمت نفت کوره در این منطقه و کرک‌های پالایشگاه خیلی کاهش پیدا کند و حتی نرخ کرک منفی باشد. این یکی از اثرات منفی ورود روسیه به بازار آسیا بر ایران است، زیرا ایران هنوز حجم قابل توجهی نفت کوره به شرق آسیا صادر می‌کند.
