به گزارش بورس نیوز، "محمدرضا زمانی درمزاری (فرهنگ)، مدرس دانشگاه و وکیل پایه یک دادگستری" در یادداشتی برای بورس نیوز نوشت: تحولات اخیر بورس و بازار سرمایه و از بین رفتن فراگیر سرمایه‌های مردم و واکنش‌ها و بازخورد‌های گسترده نسبت به وضعیت کارکرد و مدیریت بورس و بازار سرمایه، ضرورت ورود قوه قضايیه و مجلس شورای اسلامی و مراجع مختلف قانونی و نظارتی را نسبت به نقض حقوق مالی و مدنی مردم و حقوق عامه شهروندان در بازار سرمایه و نیز لزوم تعقیب مسيولیت قانونی مقامات و مراجع مالی و اقتصادی مربوطه و جبران خسارات وارده به سرمایه گذاران را به ترتیب مشروحه در اخبار و گزارشات منتشره مورد تاکید قرار داده است.
محمدرضا زمانی درمزاری (فرهنگ)، وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی و وکیل فعالان بازار سرمایه، ضمن هشدار نسبت به نقض حقوق مالی مردم و سرمایه گذاران بورس و ضرورت تضمین حقوق آنها و تاکید بر لزوم " تحقیق و تفحص مستمر و موثر از شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار"، ابعاد حقوقی آنرا مورد بررسی قرار داده است و بر اعلام آمادگی وکلای دادگستری و " کارگروه حقوقی، تخصصی و حرفه‌ای حمایت از حقوق سرمایه گذاران و فعالان بورس و بازار سرمایه " برای وکالت و دفاع از حقوق مال باختگان بورس و بازار سرمایه تاکید داشته است.
نگاهی به بورس اوراق بهادار و وظایف قانونی آن:
بورس اوراق بهادار برابر بند 3 ماده 1 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، بازاری متشکل و خودانتظام است که اوراق بهادار در آن توسط کارگزاران و یا معامله گران طبق مقررات این قانون، مورد داد و ستد قرار می‌گیرد و طبق ماده 2 آن نیز در راستای حمایت از حقوق سرمایه گذاران و با هدف ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارای اوراق بهادار و به منظور نظارت بر حسن اجرای این قانون، شورا و سازمان با ترکیب، وظایف و اختیارات مندرج در این قانون تشکیل می‌شوند.
شورای عالی بورس:
شورای عالی بورس به موجب ماده 3 قانون بازار اوراق بهادار، بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است که تصویب سیاست‌های کلان آن بازار را بر عهده دارد. این شورا در راستای حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران و با هدف ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارای اوراق بهادار و به منظور نظارت بر حسن اجرای این قانون با ترکیب، وظایف و اختیارات مقرر در آن قانون تشکیل شده‌است و مسيولیت نظارت بر فعالیت و رسیدگی به شکایت از سازمان بورس و اوراق بهادار را در کنار سایر وظایف قانونی مقرر بر عهده دارد.
جایگاه حقوقی سازمان بورس و اوراق بهادار:
سازمان بورس و اوراق بهادار برابر ماده 5 قانون بازار اوراق بهادار، موسسه عمومی غیر دولتی است که دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقل می‌باشد و وظیفه نظارت بر حسن اجرای این قانون و مقررات مربوط، اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار، اتخاذ تدابیر ضروری و انجام اقدامات لازم به منظور حمایت از حقوق و منافع سرمایه گذاران در بازار اوراق بهادار، بررسی و نظارت بر افشای اطلاعات با اهمیت توسط شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان، از زمره مهمترین وظایف آن سازمان طبق ماده مزبور می‌باشد.
چشم‌انداز، ماموریت و نقشه استراتژی سازمان بورس و اوراق بهادار:
" سازمانی پویا، چابک و اثربخش در راهبری و سیاست‌گذاری بازار سرمایه با هدف دست‌یابی به بازاری منصفانه، کارا، منظم و پویا و بهره‌مند از ابزارها، نهاد‌ها و بازار‌های مالی پیشرفته" بعنوان " چشم انداز"- " حفظ، تقویت و توسعه بازار سرمایه باثبات، شفاف، منصفانه و کارآ از طریق نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات مرتبط، کنترل و مدیریت ریسک فراگیر، انجام پژوهش‌های توسعه‌ای و کاربردی، ایجاد زیرساخت‌های مقرراتی و فناوری اطلاعات، ارتقای جایگاه بین‌المللی، توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری و ارتقای سواد مالی" بعنوان " ماموریت" و نیز " ساماندهی، حفظ و تقویت و توسعه بازار سرمایه " بعنوان " نقشه استراتژی " سازمان بورس و اوراق بهادار در سایت رسمی آن سازمان (https://www.seo.ir/) اعلام شده است.
مسيولیت قانونی شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار:
حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران، ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارآمد اوراق بهادار و نظارت بر حسن اجرای این قانون، اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار و نیز اتخاذ تدابیر ضروری و انجام اقدامات لازم به منظور حمایت از حقوق و منافع سرمایه‌گذاران در بازار اوراق بهادار، از جملە وظایف اساسی و قانونی سازمان بورس و اوراق بهادار طبق قانون بازار اوراق بهادار به مانند وظایف مذکور نسبت به شورای عالی بورس مقرر شده است.
از اینرو، هر گونه فعل یا ترک فعل احتمالی مغایر با آن و سایر موازین حقوقی و قانونی مربوطه نسبت به وظایف و عملکرد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار و تخدیش احتمالی حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران و عدم ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارآمد اوراق بهادار و یا عدم نظارت مستمر و موثر بر حسن اجرای این قانون و پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار و عدم انجام اقدامات لازم به منظور حمایت از حقوق و منافع سرمایه‌گذاران در بازار اوراق بهادار و مستند بودن مراتب یاد شده و احراز مستند آن؛ مستوجب مسيولیت قانونی آن شورا و سازمان بورس و اوراق بهادار و ورود دادستان کل کشور و مراجع قضایی و قانونی ذیربط بدان برابر قانون و تعقیب مسيولیت قانونی آن سازمان در راستای حفظ حقوق عامه و حقوق سرمایه گذاران و مال باختگان بورس و اوراق بهادار، حسب مورد خواهد بود.
طرح چند پرسش نسبت به مسيولیت قانونی نقض حقوق مالی سرمایه گذاران بورس و بازار سرمایه:
صرفنظر از صحت و سقم نقد‌های منتشره و اعتراضات گسترده مردم و سرمایه گذاران و مال باختگان بورس و بازار سرمایه نسبت به کارکرد سازمان بورس و اوراق بهادار یا نقد‌های مطروحه در رسانه‌ها و محافل کارشناسی و اقتصادی و سیاسی نسبت به دخالت دولت و دست اندرکاران دولتی مربوطه در اعلام نظر غیر کارشناسی نسبت به بورس و بازار سرمایه و عدم برخورداری سرمایه گذاران در آن از حمایت‌های دولتی مورد ادعا و علیرغم کاهش فراگیر شاخص کل بازار سرمایه طی ماه‌های اخیر و تاکید بسیاری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و کمیسیون اقتصادی آن و قوه قضايیه مبنی بر لزوم تعقیب مسيولیت قانونی وزارت اقتصادی و دارایی، شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار و دولت در راستای حفظ حقوق عامه و حقوق سرمایه گذاران و مال باختگان بازار سرمایه و نیز ضرورت شفاف سازی و پاسخگویی مستند، مقرون به واقع و قانونمند مراجع قانونی مزبور به مردم، سرمایه گذاران، رسانه‌ها و افکار عمومی، همراه با ضرورت تضمین و جبران خسارات وارده به آنها برابر قواعد عمومی و حقوقی مربوطه- بدون هر گونه پیش داوری احتمالی نسبت به کارکرد دولت، شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار در این باره، در مقام طرح پرسش‌های اساسی متعدد نسبت به وضعیت بورس و بازار سرمایه و نارضایتی گسترده مردم و سرمایه گذاران آن برآمده و انتظار می‌رود؛ دست اندرکاران دولتی و مراجع اقتصادی و قانونی مزبور (شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار) با احترام با قانون و شان و کرامت انسان‌ها و مرعی داشتن حقوق سرمایه گذاران و مال باختگان در بورس و بازار سرمایه در مقام شفاف سازی و پاسخگویی مستند و موجه و مقرون به واقعیت و حقیقت نسبت به آنها برآیند.
اهم سيوالات و پرسش‌های قابل طرح نسبت به وظایف قانونی دولت، شورای عالی بورس، سازمان بورس و اوراق بهادار و نقض حقوق مالی سرمایه گذاران به شرح ذیل می‌باشد:
1- کارکرد مثبت، موثر و مستمر شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای وظایف قانونی مقرر نسبت به آنها در قانون بازار اوراق بهادار (نظارت بر حسن اجرای این قانون و مقررات مربوط، اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار، اتخاذ تدابیر ضروری و انجام اقدامات لازم به منظور حمایت از حقوق و منافع سرمایه گذاران در بازار اوراق بهادار، بررسی و نظارت بر افشای اطلاعات با اهمیت توسط شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران و با هدف ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارای اوراق بهادار و نظارت بر حسن اجرای این قانون، نظارت بر فعالیت و رسیدگی به شکایت از سازمان بورس و اوراق بهادار...) چیست و مستند حقوقی و مالی آنها چه می‌باشد؟
2- عملکرد سازمان بورس و اوراق بهادار بعنوان " سازمانی پویا، چابک و اثربخش در راهبری و سیاست‌گذاری بازار سرمایه با هدف دست‌یابی به بازاری منصفانه، کارا، منظم و پویا و بهره‌مند از ابزارها، نهاد‌ها و بازار‌های مالی پیشرفته"، " حفظ، تقویت و توسعه بازار سرمایه باثبات، شفاف، منصفانه و کارآ از طریق نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات مرتبط، کنترل و مدیریت ریسک فراگیر، انجام پژوهش‌های توسعه‌ای و کاربردی، ایجاد زیرساخت‌های مقرراتی و فناوری اطلاعات، ارتقای جایگاه بین‌المللی، توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری و ارتقای سواد مالی" و نیز " ساماندهی، حفظ و تقویت و توسعه بازار سرمایه " بعنوان " نقشه استراتژی" سازمان بورس و اوراق بهادار، به ترتیب مشروحه در راستای " چشم‌انداز، ماموریت و نقشه استراتژی سازمان" چگونه بوده است و مستند اقدام مثبت و موثر آن سازمان در این باره چیست؟
3- نقش و کاکرد احتمالی مصوبات و کارکرد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار و کارکرد احتمالی دولت در سقوط مکرر و مستمر شاخص کل بازار سرمایه طی ماه‌های گذشته در سال جاری تاکنون چگونه بوده است؟ و مستند اقدام به موقع سازمان بورس و اوراق بهادار جهت پیشگیری از وقوع خسارات وارده به سرمایه گذاران و حفظ حقوق آنها و اقامه دعوی در مراجع قضایی، در موارد تضییع حقوق عامە منجر به ورود خسارت‌های کلان مادی و معنوی به حقوق سرمایه‌گذاران چه بوده است؟
4- کارکرد مثبت و موثر دواير حقوقی، انتظامی، نظارتی و اجرایی سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به وظایف و تکالیف قانونی مقرر در قانون بازار اوراق بهادار، با وجود سقوط فاحش شاخص کل بازار سرمایه طی ماه‌های اخیر و ورود خسارات کلان به مردم و سرمایه گذاران در راستای حفظ حقوق عامه و حمایت از حقوق سرمایه گذاران و اعتراضات و نارضایتی‌های گستردە آنها نسبت به عملکرد سازمان مزبور در این شرایط چیست؟ و مستند حقوقی و کارکردی قابل دفاع و توجیه دواير مسيول آن سازمان در بخش‌های مختلف در این باره چه می‌باشد؟ و توجیه شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به فعل یا ترک فعل احتمالی مغایر با الزامات و تکالیف قانونی مقرر در قانون بازار اوراق بهادار چیست؟
5- کارنامە سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به جرایم قانونی مذکور در فصل ششم قانون بازار اوراق بهادار و "بزه افشاء و انتشار اطلاعات محرمانه و نهایی مربوط به معاملات اوراق بهادار، دستکاری در بازار سرمایه و سوء استفاده اطلاعات، اسناد، مدارک یا گزارش‌های خلاف واقع مربوط به اوراق بهادار" و مانند آنها چه می‌باشد و مستند اقدام قانونی آن سازمان در راستای حقوق سرمایه گذاران و عامه مردم چگونه بوده است؟ و نقش و کارکرد قوه قضاییه و سازمان بازرسی کل کشور و مراجع قانونی و نظارتی مربوطه در اعلام جرم و تعقیب مسيولیت قانونی سازمان بورس و اوراق بهادار، در صورت ترک فعل احتمالی " عدم اقدام سازمان نسبت به طرح شکایت کیفری علیه بزهکاران مربوطه در بازار سرمایه " چگونه بوده است و مستند حقوقی اقدام آنها نسبت به سازمان در این باره چه می‌باشد؟
6- کارکرد موجه دولت، شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به " تخدیش امنیت روانی، انسانی و سرمایه‌ای سرمایه گذاران در بورس و بازار سرمایه" در اثر تحولات منفی بازار مزبور و کاهش شدید شاخص کل بازار سرمایه و اعتراضات گسترده آنها و متاثر شدن احتمالی نظم و امنیت عمومی کشور چه می‌باشد و مستند اقدام و عملکرد مثبت و قابل دفاع و توجیه آنها در این باره، به تفکیک هر مرجع مزبور چیست؟ و کارکرد مستند نهاد‌ها و مراجع امنیتی کشور نسبت به عملکرد سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به مراتب یاد شده، چگونه قابل ارزیابی خواهد بود؟
7- کارکرد قابل انتظارسازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به " مقابله با معاملات الگوریتمی نامتعارف" احتمالی و " مقابله با سفارش‌گذاری‌های نامتعارف" احتمالی در بورس و بازار سرمایه در راستای وظایف قانونی آن سازمان چیست و مستند آن چه می‌باشد؟ مسيولیت مدنی و قانونی آن سازمان در اثر نقض احتمالی مقررات افشای اطلاعات در معاملات سهام و بازار سرمایه چگونه قابل بررسی و تعقیب خواهد بود؟
8- عملکرد مثبت و موثر سازمان بورس و اوراق بهادار در اتخاذ تدابیر لازم جهت جلوگیری از رشد نامتعارف قیمت سهام و شاخص کل در ماه‌های نخستین سال 1396 و یا اتخاذ تدابیر لازم و کارآمد جهت جلوگیری از ریزش نامتعارف و غیر منطقی آنها و نیز ورود خسارات کلان مالی و اقتصادی به سرمایه گذاران بورس و بازار سهام طی ماه‌های گذشته و فراهم شدن موجبات نارضایتی گسترده آنها، برخلاف ضرورت حفظ حقوق عامه و لزوم حمایت از حقوق سرمایه گذاران چگونه بوده است؟ و مستند حقوقی اقدام مثبت سازمان مزبور در این باره چیست؟ و مسيولیت قانونی ناشی از ترک فعل احتمالی آن سازمان در این باره چگونه از سوی سازمان بازرسی کل کشور و قوه قضايیه و مراجع نظارتی و بازرسی مربوطه تعقیب شده است و مستند اقدام آنها در این زمینه چه می‌باشد؟
9- کارکرد مثبت شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار در " حمایت و تضمین حقوق سرمایه گذاران و تامین امنیت سرمایه‌گذاری در بورس و بازار سرمایه و پیشگیری از خروج سرمایه‌ها از کشور و هدایت آنها به سوی سرمایه‌گذاری در ارز‌های دیجیتال و بورس‌های خارجی و بین‌المللی" در مغایرت با اصول و جهات مربوط به ضرورت توسعه و حمایت از تولید و سرمایه گذاری داخلی و ملی چیست؟ و مستند اقدام موثر آنها در این باره چه می‌باشد؟ و مسيولیت ترک فعل احتمالی آنها چگونه از سوی مراجع نظارتی و بازرسی و قضایی کشور تحت تعقیب قانونی قرار گرفته است و مستند اقدامات قانونی و قضایی آنها در این باره چیست؟
10- کارکرد مثبت و موثر سازمان بورس و اوراق بهادار در رسیدگی به شکایات، اعتراضات و مطالبات سهامداران و حفظ حقوق سرمایه گذاران و مال باختگان بورس و بازار سرمایه و تضمین حقوق آنها چگونه بوده است و مستند اقدام و عملکرد مثبت آن سازمان در این باره چه بوده است؟
11- نقش و جایگاه واقعی سازمان بورس و اوراق بهادار در " آموزش و فرهنگ سازی بازار سرمایه " و " نهادینه کردن بازار سرمایه با استفاده از ظرفیت‌های کارشناسی، حرفه‌ای و اعتباری فعالان و نخبگان تخصصی بورس و بازار سرمایه " و جلوگیری از " انحصار در مدیریت یکسویه و تک صدایی بورس و بازار سرمایه"، ولو بعنوان نهاد ناظر و نیز فراهم آوردن موجبات هم افزایی و همگرایی فزایندە فعالان بازار مزبور و خودداری از هر گونه واگرایی و انفعال آنها، در راستای حفظ حقوق سرمایه گذاران و حقوق عامه مردم و شهروندان چگونه بوده است؟ و میزان رضایتمندی رسانه ها، فعالان رسانه‌ای و بازار سرمایه و کارشناسی اقتصادی و مالی مربوطه به مانند سرمایه گذاران بورس و بازار مزبور نسبت به کارکرد و عملکرد سازمان فوق در این باره چگونه می‌باشد؟ و آیا ضروری است؛ مطالبه و فراخوان این مهم به مانند سایر جهات مطروحه در پرسش‌های مشروحه در این یادداشت، مورد یک " فراخوان عمومی فعالان بازار سرمایه " و " خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای و اقتصادی " مربوطه برای مطالعه و بررسی و آگاه سازی مسيولان ذیصلاح برای " آسیب شناسی هر چه بهتر چالش ها، موانع، محدودیت‌ها و ظرفیت‌ها و فرصت‌های بورس و بازار سرمایه " از سوی مقامات مزبور قرار گیرد؟
12- مبنای انتصاب مدیران داخلی سازمان بورس و اوراق بهادار به کیفیت حاضر؛ با وجود تکلیف قانونی و ملی آنها در راستای حفظ حقوق عامه و حمایت از حقوق سرمایه گذاران چه بوده است و کارکرد مثبت و موثر آنها در جهت تضمین حقوق سرمایه گذاران، با توجه به کاهش شدید شاخص کل بازار سرمایه طی ماه‌های گذشته و خسارات کلان وارده به اموال مردم و شهروندان و نارضایتی گسترده سرمایه گذاران آن چگونه قابل توجیه بوده و چگونه منطبق با تکالیف قانونی آنها در جهت حمایت از حقوق سرمایه گذاران می‌باشد؟ و عملکرد مدیران سازمان مزبور در راستای تکالیف قانونی و ملی آنان در قانون مذکور و در جهت حفظ حقوق عامه و سرمایه گذاران بازار سرمایه و فعالان بازار سرمایه تاکنون چگونه مورد بازنگری، بازبینی و راست آزمایی و تايید قرار گرفته و مستند راست آزمایی و انطباق عملکرد آنها با الزامات قانونی مزبور چه می‌باشد؟
13- نقش و کارکرد دولت، شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار در بحران و تحولات اخیر بورس و بازار سرمایه و وضعیت اثر بخشی نظامات حقوقی و قانونی وضع شده در پیشگیری و جلوگیری از عدم ورود خسارات کلان به مردم و سرمایه گذاران و تضمین حقوق مالی و سرمایه‌ای آنها طی ماه‌های گذشته چگونه بوده است؟ و مستند انطباق کارکرد و اقدام آنها در جهت پیشگیری و جلوگیری از کاهش شاخل کلان بازار سرمایه و تضمین حقوق سرمایه گذاران چگونه می‌باشد؟
14- نقش و کارکرد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار در جهت پیشگیری و جلوگیری از عدم ثبات در بورس و بازار سرمایه و ریسک‌های سیستماتیک و نظارت مستمر و موثر آن سازمان بر بازار سرمایه، ناشران و معامله‌گران و افشای احتمالی اطلاعات مخفی و محرمانه قبل از انتشار و بارگذاری آن سامانه جامع اطلاع‌رسانی ناشران (کدال) چگونه بوده و مستند اقدام قانونی آن سازمان در این باره چه می‌باشد؟ و مسيولیت قانونی ترک فعل احتمالی سازمان بورس و اوراق بهادار در این باره چگونه از سوی قوه قضايیه یا مراجع نظارتی و قانونی ذیصلاح تعقیب شده است؟
15- کارکرد مستند و موجه شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به " توسعه بازار سرمایه"، " اولویت حفظ حقوق سرمایه گذاران و تضمین امنیت سرمایه گذاری و سپرده گذاری مردم در بورس و بازار سرمایه " و نیز " رسالت شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار " در راستای وظایف قانونی مقرر در قانون بازار اوراق بهادار چیست؟ و با توجه به تحولات اخیر بازار سرمایه و کاهش شدید شاخص کل آن و اقدامات موثر آنها در مواجهه با نوسانات شدید و غیرمتعارف نسبت به بکارگیری ابزار‌های کنترل بازار، از قبیل دامنه مجاز نوسان، حجم مبنا و سایر ابزار‌های در اختیار چیست و چگونه باید توجیه گردد؟
16- برنامه وزارت امور اقتصادی و دارایی، شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به " مدیریت بحران بورس و بازار سرمایه "، حفظ حقوق سرمایه گذاران و پیشگیری از خسارات و زیان‌های فراگیر وارده به آنها به مانند تحولات ماه‌های اخیر بازار سرمایه چه می‌باشد؟
17- کارکرد سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به " سیگنال فروشی و دستکاری احتمالی در قیمت‌ها " در بورس و بازار سرمایه و عوامل " رشد حبابی بورس" در آن بازار، بنا به اخبار و گزارشات منتشره، بر خلاف منافع و حقوق سرمایه گذاران و ضرورت حمایت از حقوق آنها و حفظ حقوق عامه چگونه بوده است و مستند اقدام آن سازمان در این باره چیست؟
18- نقش و کارکرد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار در تثبیت یا تخدیش احتمالی نظم و امنیت عمومی کشور و امنیت سرمایه گذاری داخلی و ملی در پی نقض حقوق سرمایه گذاران آن یا تضمین حفظ حقوق آنها و حقوق عامه چگونه است؟ و مستند فعل یا ترک فعل احتمالی آنها در این باره چه می‌باشد؟
19- رابطه حقوقی و مالی تحولات اخیر بورس و بازار سرمایه با " کسری بودجه دولت و تامین سرمایه‌های مورد نیاز دولت، برون رفت بانک‌های در شرف ورشکستگی از ضرر و زیان و پویایی و بالندگی شرکت‌های حقوقی در اثنای التهاب بازار سرمایه" و نقش و تکلیف قانونی شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای حفظ حقوق سرمایه گذاران و حفظ حقوق عامه در این باره چگونه بوده و " وصف شرعی و قانونی استفادە احتمالی بلااذن از سرمایه‌های مردم و سپرده گذاران بازار سرمایه و هدایت احتمالی آنها به سوی حوزه‌های دولتی و بانکی و شرکتی مزبور"، چگونه از حیث شرعی و قانونی قابل توجیه است؟ نظر مراجع محترم تقلید و شرع در این باره چیست؟ و مسيولیت قانونی دادستان کل کشور و مراجع نظارتی و بازرسی مانند سازمان بازرسی کل کشور در این باره چه می‌باشد؟
20- آیا می‌توان وضعیت موجود بورس و بازار سرمایه و سقوط شاخص کل بازار سرمایه طی ماه‌های گذشته را بعنوان "ترک فعل احتمالی شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار" و دست اندرکاران اجرایی مربوطه و اهمال احتمالی آنها در انجام وظایف قانونی خویش و یا عدم نظارت مستمر و موثر احتمالی نسبت به بازار سرمایه و عدم حفظ احتمالی حقوق سرمایه گذاران آن و در نتیجه، تضییع حقوق عمومی و ورود خسارات کلان نسبت به اموال و منابع و حقوق اساسی ملت و مال باختگان بورس و بازار سرمایه از حیث حقوقی و قانونی بر شمرد و آنرا مستوجب مسيولیت قانونی آن سازمان و مدیران و دست اندرکاران مربوطه دانست؟
21- آیا ترک فعل احتمالی سازمان بورس و بازار سرمایه (بعنوان یک فرض محتمل مذکور) به معنای نقض تکلیف مقرر در ماده 52 قانون بازار اوراق بهادار (تکلیف قانونی سازمان به گردآوری مدارک مستند وقوع جرايم مذکور در فصل ششم آن قانون و اعلام و پیگیری مراتب بعنوان شاکی در مراجع قضایی)، ماده 72 قانون آیین دادرسی کیفری (لزوم اعلام فوری مراتب وقوع جرم در جرایم غیر قابل گذشت از سوی اشخاص و مقامات رسمی در حوزه کاری خود) و ماده 13 قانون ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد (تکلیف کلیه مسوولان دستگاه‌های مشمول این قانون به اعلام فوری مراتب وقوع جرايم مذکور در ماده مزبور به مقامات قضایی و اداری رسیدگی کننده و مسيولیت قانونی مترتب بر ترک فعل و استنکاف آنها طبق ماده 606 قانون مجازات اسلامی) از سوی آن سازمان بوده و مشمول مقررات مذکور در " دستورالعمل نحوه مقابله با ترک وظایف قانونی مدیران و کارمندان و پیشگیری از آن، مصوب ريیس قوه قضايیه (1399) " و لزوم ورود جدی سازمان بازرسی کل کشور و قوه قضايیه در راستای حفظ حقوق عامه سرمایه گذاران و مردم و تعقیب مسيولیت قانونی مدیران مربوطه می‌باشد؟
22- نقش و کارکرد قوه قضايیه و مراجع قضایی، نظارتی و بازرسی در صورت فعل یا ترک فعل احتمالی مغایر با مراتب یاد شده از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار در این باره در جهت حمایت از حقوق عامه مردم و سرمایه گذاران چگونه بوده است و مستند اقدام قانونی و حقوقی آن در این باره چیست و در چه وضعیت یا فرایند حقوقی و قانونی مربوطه قرار دارد؟
23- میزان انطباق قوانین و الزامات قانونی موجود در بورس و بازار سرمایه و ترتیبات قانونی مقرر در قانون بازار اوراق بهادار و آیین نامه و دستورالعمل‌های اجرایی مربوطه و نیز نظامات حقوقی نهاد ناظر بر بازار مالی با تحولات، ضرورت‌ها و نیاز‌های مالی، اقتصادی و حقوقی روز کشور از حیث داخلی و بین المللی چگونه است؟ و کارکرد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار در جهت به روز رسانی، تعدیل، اصلاح و تکمیل مقرره‌های قانونی مورد نیاز و ضروری بازار سرمایه کشور چگونه بوده و مستند اقدامات موثر آنها در این باره چه می‌باشد؟
24- کارکرد سازمان بورس و اوراق بهادار در تدوین و تنظیم " دستورالعمل فعالیت فعالان فضای مجازی" و ساماندهی قانونی آنها و " آموزش و فرهنگ سازی بورس و بازار سرمایه " از طریق رسانه‌های عمومی و شبکه‌های اجتماعی و رسانه ملی و توانمند سازی سرمایه گذاران و ارتقای دانش مالی آنها و جامعه در زمینه معاملات اوراق بهادار و بازار سرمایه تاکنون چگونه بوده است و مستند اقدام آن سازمان در این باره چه می‌باشد؟ و سازمان بورس و اوراق بهادار چگونه تاکنون نسبت به احترام، نکوداشت و پاسداشت محترمانە تلاش‌های پیدا و پنهان فعالان بازار سرمایه و نقش آفرینان موثر و مستمر در " آموزش و فرهنگ سازی بورس و بازار سرمایه و نهادینه کردن آنها با استفاده از ظرفیت‌های علمی، حرفه ای، کارشناسی و تخصصی آنان" برآمده است؟ و مستند اقدام سازمان مزبور در این باره چیست؟
دیدگاه اقتصادانان و کمیسیون اقتصادی مجلس نسبت به تحولات بورس و بازار سرمایه:
گرچه، از بازار سرمایه به محلی جهت هدایت سرمایه به بخش‌های مولد اقتصاد یاد می‌گردد، اما بررسی عملکرد واقعی بازار ایران به باور برخی از صاحب نظران اقتصادی حکایت از عدم موفقیت بازار مزبور در زمینه انباشت سرمایه، با وجود جلب نقدینگی‌های قابل توجه طی ماه‌های اخیر دارد و " مدیریت ضعیف نقدینگی هدایت‌شده به بازار سرمایه" و عدم تمایل هلدینگها و مالکان عمده به سرمایه گذاری در طرح‌های سرمایه گذاری جدید نیز ناشی از آن از دیدگاه آنها بر شمرده شده است.
با این وجود، از نظر برخی از کارشناسان اقتصادی به مانند مرتضی افقه؛ " متاسفانه، بازار سرمایه اوضاع مناسبی ندارد و شرایط فعلی بورس نتیجه حبابی است که به خاطرحجم بالا نقدینگی است که وارد بازار بورس شده است. از بین رفتن سرمایه مردم در بورس می‌تواند به بی ثباتی امنیتی (اقتصادی و اجتماعی) منجر شود. از اواسط تابستان امسال بر خلاف 3 ماه اول سال شاهد شروع ریزش شاخص‌های بورس و روشن شدن چراغ قرمز بازار سرمایه و به دنبال آن از بین رفتن سرمایه‌های مردم بودیم که می‌تواند خطر آفرین باشد و با وجود وعده‌هایی که اعضای دولت و مجلس برای ثبات و حفاظت از سرمایه‌های مردم داده اند، اما کماکان ما شاهد افت شاخص‌های بورس و از بین رفتن سرمایه‌های مردم در این اوضاع بد معیشتی هستیم. چراغ قرمز بورس و آژیر امنیتی (منجر به) تبعات امنیتی، سیاسی، اجتماعی که ممکن است به خاطر از بین رفتن سرمایه‌های مردم، گریبان کشور را بگیرد. عوامل بسیاری در به وجود آمدن شرایط فعلی بورس دخیل هستند، اما نقش سبدگردان‌های بورس و سکوت دولت و یا حتی، تبلیغاتی که برای جذب سرمایه به بورس صورت گرفت، از مهمترین عواملی است که می‌توان از آن یاد کرد... ".
صرفنظر از صحت و سقم تحلیل مزبور و نیز اظهار یکی از ناظران بورس مبنی بر" خالی کردن پشت مردم از سوی دولت و تامین مالی کسری بودجه دولت از بازار سرمایه" که بیان داشت؛ "... دولت بیش از نیاز کسری بودجه خود را تامین کرده است... و بسیاری از بانک‌های حاضر در بازار سرمایه عملا ورشسکت بوده و بدهی‌های آنها بسیار بیشتر از دارایی‌ها و سرمایه آنها بوده، اما با توجه به رخداد‌های نیمه اول سال این بانک‌ها از ورشکستگی خارج شدند و به عنوان بنگاه‌های عظیم مشغول فعالیت هستند" و اشاره وی به " تخلفات شرکت‌های حقوقی و فروش‌های آبشاری در زمان التهاب بازار سرمایه" و تاکید بر این نکته که " دولت پشت مردم را در بورس خالی کرد و بازار سرمایه دست بانک‌های ورشکسته را گرفت" و بیان این موضوع که؛ " بانک‌های ورشکسته با تحولات نیمه اول سال از ضرر و زیان خارج شدند. بسیاری از بانک‌های حاضر در بازار سرمایه عملا ورشکست بودند و بدهی‌های آنها بسیار بیشتر از دارایی‌ها و سرمایه آنها بود، اما با توجه به رخداد‌های نیمه اول سال این بانک‌ها از ورشکستگی خارج شدند و به‌عنوان بنگاه‌های عظیم مشغول فعالیت هستند" و تحولات بازار بورس و سرمایه را " به نام مردم، به کام حقوقی ها" ارزیابی شده است، ابراز دیدگاه‌های مقامات مزبور مستلزم مطالعه، بررسی دقیق و ورود دادستان کل کشور و مراجع نظارتی و بازرسی و قانونی ذیربط، در راستای حفظ حقوق عامه می‌باشد.
علاوه بر این، به قول پرویز امینی (اقتصادان)؛ " کسانی که با اعتماد به وعده دولت در تضمین اصل دارایی‌ها و نیز سودآوری قابل‌قبول، وارد این بازار شدند و اینک با یک سقوط بهمن‌وار حدود 700 تا 800 هزار واحدی در بورس، احساس می‌کنند همه سرمایه‌ای که اندوخته بودند یا با رنج سالیان بدست آورده بودند یا با فروش خانه و ماشین در این بازار سرمایه‌گذاری کرده بودند یا از اطرافیان قرض کرده بودند و حتی، وام‌های ازدواج خود را وارد بورس کرده بودند، در کمتر از دوماه پیش چشمانشان در حال دود شدن است و وعده‌های مکرر دولتی‌ها و ريیس مجلس در بهبود وضعیت بازار بورس تحقق نیافته که هیچ، وضعیت اسفناک‌تر شده است".
از دیدگاه این اقتصادان؛ " دعوت‌ها، وعده‌ها و اعلام تعهد‌ها و اطمینان‌بخشی بخش مهمی از سازمان حکمرانی کشور به مردم از شخص ريیس‌جمهور و بخش‌های اقتصادی دولت و اظهارات خودسرانه افرادی در رسانه ملی که دوره حضور در بورس را دوره خوش باشی ملت می‌دانستند، بخش قابل‌توجهی از مردم با اعتماد به (آنها) تن به ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار دادند. در بین سرمایه گذاران و بسیاری از کارشناسان، این ریزش بهمن وار طبیعی نیست و دولت و قوه مجربه با ورود " دستوری" و "دستکاری" عامدانه در بورس، سرمایه ملت را برای جبران مشکلات اقتصادی خود، از جمله کسری بودجه، به این وضعیت کشانده اند. این ادعا را نمی‌توان مسکوت گذاشت و بدون اقناع افکارعمومی از کنارش گذشت... ".
این اقتصاد دادن می‌افزاید؛ " امیدوار بودن این جمعیت زیان‌داده در بورس به تدبیر حکومت و رفع خسارت از آنهاست که تجمع اعتراضی آرام و مسالمت‌آمیز امروز مردم موید آن است و این فرصتی است که بدون تنش اجتماعی این چالش حل و فصل شود و از عواقب امنیتی کار در آینده پرهیز کرد. ضرورت بازیابی اعتبار بازار بورس و مدعا‌های اقتصادی و مهمتر بازیابی اعتبار وعده‌های حکومت به شکل عام نزد مردم و سرمایه‌گذاران به عنوان یکی از محور‌های حل و فصل مسايل اقتصادی کشور در آینده است. بنابراین، به دلایل گوناگون اخلاقی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی که بیان شد، سازمان حکمرانی در کلیت خود نمی‌تواند نسبت به وضعیت فعلی بورس و این جمعیت بزرگ خسارت دیده و از رنجی که این هم‌وطنان از ناحیه اطمینان به حکومت متحمل شده‌اند، بی‌توجه باشد. دست کم حکومت اخلاقا به خاطر وعده‌ای که داده است در برابر این افراد مسيول است".
گرچه، تحلیل و هشدار‌های کارشناسی این اقتصادان، صرف نظر از صحت و سقم آن به مانند سایر کارشناسان اقتصادی و بازار سرمایه می‌تواند محل توجه، مطالعه و بررسی دست اندرکاران مربوطه قرار گیرد، با این حال، "در شرایطی که بازار سرمایه می‌توانست یک ظرفیت قابل توجه برای هدایت نقدینگی به سمت تولید و تبدیل شدن به یک تعاونی فراگیر ملی باشد، متاثر از این فضای رشد غیرحقیقی و ناپایدار قرار گرفت که عمده دلایل آن در عدم عرضه منظم سهام ارزنده و متناسب با نقدینگی، ایجاد انتظارات غیر واقعی درباره میزان سوددهی بالا و ایجاد تصور حمایت مطلق و جبران زیاد افراد توسط حاکمیت برای سرمایه‌گذاران جدیدالورود و ریسک‌ناپذیر، ناهماهنگی میان دستگاه‌های مسيول، روشن نبودن مبنای قیمت‌گذاری عرضه‌های اولیه، از جمله عوامل به وجود آمدن این وضعیت بر شمرده شده اند".
با این حال، اگر چه، دولت ممکن است خود را نسبت به زیان‌های کلان وارده به سرمایه گذاران از حیث حقوقی مسيول نداند، لکن در مسيولیت قانونی دولت نسبت به از بین رفتن ثروت اموال و سرمایه‌های مردم از حیث مسيولیت عمومی دولت تردیدی نیست و ضروری است با اتخاذ تصمیمات شایسته در مقام پیشگیری و جلوگیری بایسته از زیان‌های فزاینده و کلان وارده به سرمایه گذاران و عدم گسترش خسارات فراگیر وارده به مردم و نهادینه نشدن نارضایتی عمومی آنها و پیامد‌های مترتب بر نظم و امنیت عمومی و اقتصادی کشور برآید. بر همین اساس، کمیسیون اقتصادی به مسيولیت مستقیم وضعیت فعلی بازار بر عهده وزیر امور اقتصادی و دارایی، شورای‌عالی بورس و اوراق بهادار و سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان نهاد ناظر بازار سرمایه اشاره کرد که مستلزم بررسی‌های کارشناسی، اقتصادی و حقوقی خاص خویش خواهد بود.
ضرورت تحقیق و تفحص مستمر و موثر از شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهاء دار:
صرفنطر از " اعلام آمادگی وکلای دادگستری برای پذیرش وکالت سرمایه گذاران بورس و بازار سرمایه" با ایجاد و تشکیل" کارگروه حقوقی، تخصصی و حرفه‌ای حمایت از حقوق سرمایه گذاران و فعالان بورس و بازار سرمایه " در جهت حمایت گسترده از حقوق عامه و اساسی شهروندان و ارايه مشاوره حقوقی و دفاع و وکالت از حقوق سپرده گذاران بازار مزبور و فعالان آن و ضرورت پاسخگویی دولت، شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به کارکرد‌ها و اقدامات خود در ارتباط با بورس و بازار سرمایه و تحولات آن در راستای حفظ "حمایت از حقوق سرمایه گذاران و سپرده گذاران" در بورس و بازار مذکور و نیز علیرغم وظایف و تکالیف قانونی قوه قضايیه و مراجع قضایی، بازرسی و نظارتی ذیربط نسبت به بررسی و تعقیب مراتب و پرسش‌های مطروحه در این یادداشت در جهت "حفظ حقوق عامه، حقوق اساسی و سرمایه گذاری مردم و تامین هر چه بیشتر امنیت عمومی کشور و سرمایه گذاری داخلی" و نیز ضرورت بررسی وضعیت شمول " دستورالعمل نحوه مقابله با ترک وظایف قانونی مدیران و کارمندان و پیشگیری از آن، مصوب ريیس قوه قضايیه (1399) "- با عنایت به خسارات فراوان وارده به اموال و سرمایه‌های مردم و سرمایه گذاران طی ماه‌های اخیر در پی سقوط شدید شاخص کل بازار سرمایه و عوامل موثر بر آن و توجها، به لزوم حمایت از حقوق سرمایه گذاران و تضمین حقوق مالی و سرمایه‌ای آنها و حقوق عامه مردم و نظر به ضرورت حفظ مستمر نظم و امنیت عمومی، مالی، انسانی و سرمایه‌ای کشور و نظارت بر کارکرد و عملکرد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای اصول حکمرانی مطلوب و مولفه‌های آن (حاکمیت قانون، شفافیت، پاسخگویی، مسيولیت پذیری، وفاق عمومی، حقوق مساوی/ عدالت، اثر بخشی و کارایی/ کارآمدی و...)، بر ضرورت "تحقیق و تفحص مستمر و موثر از شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهاء دار" و بازخوانی و شفاف سازی کارکرد و عملکرد نهاد‌های مزبور و مدیران و دست اندکاران آن مراجع قانونی طی سال‌های گذشته و در زمان حاضر در جهت حمایت از حقوق سرمایه گذاری و سرمایه گذاران داخلی و پیشگیری از تکرار زیان‌های فراگیر وارده به سرمایه و اموال آنها، همراه با تضمین مستمر و موثر حقوق سرمایه گذاران و قانونمندی هر چه بیشتر در حوزه بورس و بازار سرمایه تاکید می‌گردد که می‌تواند با رعایت تشریفات قانونی مربوطه در دستور کار مجلس شورای اسلامی و مراجع نظارتی، بازرسی، قضایی و امنیتی مربوطه نیز حسب مورد قرار گیرد.
بدیهی است، بورس و بازار سرمایه نیازمند ثبات در سیاستگذاری‌ها و تصمیم گیری هاست تا چشم انداز روشنی از آن پیش روی بازار و سرمایه گذاران و تحلیل گران بازار قرار گیرد تا ضمن شناسایی و تضمین مستمر و موثر حقوق سرمایه گذاران و حمایت نهادینه حقوقی و قانونی نسبت به آنها و ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف و مدیریت کارآمد، قانونمند و پاسخگو به سرمایه گذاران و فعالان بازار سرمایه و نیز ضرورت تجدیدنظر قانونی در مکانیسم و ساز و کار انحصاری مدیریت بازار سرمایه و منطبق شدن آن با تحولات روز اقتصادی و بین المللی در جهت شکوفایی و پویایی روزافزون بورس و بازار سرمایه در جهت هدایت نقدینگی کشور به سوی کار و تولید و توسعە فراگیر ملی اقدام کرد، والا "فردا چه آسان، زود؛ دیر می‌شود" و صدالبته نیز خود کرده را تدبیر نیست و ما حصل صحبت نیز تکرار مکررات خواهد بود...!
