یکی از خبرهای پررنگ بازار بورس در روزهای اخیر، پیوستن صندوق ذخیره فرهنگیان به بورس است. البته این صندوق در طی حدود 30 سال فعالیت خود، همواره دارای حواشی متعددی بوده است، اما با وجود تمام فراز و نشیب ها توانسته پایدار باقی بماند و به فعالیت خود ادامه دهد. در ادامه این مطلب قصد داریم به معرفی دقیق‌تر صندوق ذخیره فرهنگیان، نحوه فعالیت آن و پذیرش صندوق ذخیره فرهنگیان در بورس بپردازیم.
صندوق ذخیره فرهنگیان چیست؟تاسیس صندوق ذخیره فرهنگیان بر اساس تبصره 63 برنامه دوم توسعه اقتصادی در سال 1373 به تصویب رسید و در بهار 1374 به عنوان موسسه‌ای اقتصادی و خصوصی شروع به کار کرد. هدف این موسسه کمک به معیشت فرهنگیان از طریق یک سری فعالیت‌های اقتصادی بود که غالب آن را می‌توان سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها برشمارد.
صندوق ذخیره فرهنگیان سی شرکت در گروه‌های ساختمان، خدمات رفاهی، صنایع آموزشی و IT، انرژی، صنعت، بانک و بیمه را به عنوان شرکت‌های سرمایه‌پذیر معرفی کرده است که معروف‌ترین آنها بیمه معلم، بانک سرمایه و ماشین‌سازی اراک هستند.
پذیرش در صندوق ذخیره فرهنگیان به این صورت بود که پرسنل آموزش و پروش می‌توانستند در صورت تمایل حداکثر تا 5 درصد از حقوق خود را به حساب صندوق واریز کنند و در طرف مقابل دولت هم موظف بود که معادل همان مبلغ را به صندوق تزریق کند. سپس فرد سرمایه‌گذار از سود هر دو این مبالغ بهره‌مند خواهد شد. از دیگر مزایای عضویت در صندوق ذخیره فرهنگیان استفاده از خدمات شرکت‌های تابعه با شرایط ویژه است. شرکت در تورهای مسافرتی اقساطی، خدمات لیزینگ خودرو، بیمه شخص ثالث اقساطی و... نمونه آن هستند.
از اهداف دیگر صندوق ذخیره فرهنگیان فراهم کردن سرمایه‌ای برای معلمان در دوران بازنشستگی بود. به عبارتی سهم‌الشرکه فرد سرمایه‌گذار هنگام بازنشستگی، تصمیم برای بازخرید یا حتی از کارافتادگی به آنها مسترد می‌گشت و البته در صورت فوت، مبلغ مذکور به وراث تعلق می‌گرفت.
دلیل عرضه صندوق ذخیره فرهنگیان در بورساگرچه دلایل متعددی را برای عرضه صندوق ذخیره فرهنگیان در بورس می‌توان در نظر گرفت، اما مهم‌ترین آنها شفافیت مالی است. پس از شروع فعالیت صندوق، تعداد افراد فرهنگی که در آن سرمایه‌گذاری کردند به مرور افزایش یافت، بنابراین گردش مالی هم به مبالغ بالایی رسید و متاسفانه به دلیل عدم نظارت کافی و همچنین عدم شفاف‌سازی توسط مدیر و متصدیان مربوطه، تخلفاتی در این صندوق صورت گرفت.
در سال 1395 این تخلفات علنی شد و توسط قوه قضايیه مورد پیگیری قرار گرفت که حواشی زیادی را به دنبال داشت. در نهایت قرار بر این شد که عملکرد صندوق با نظارت نهادی واسط ادامه یابد که با توجه به قدرت و نظارتی که سازمان بورس و اوراق بهادار بر فعالیت‌های مالی اعضا دارد، بهترین انتخاب، همین سازمان بود. هر کدام از شرکت‌های سرمایه‌پذیر صندوق ذخیره فرهنگیان برای پذیرش در بورس موظفند گزارش‌های کاملی را ارايه دهند و از فیلترهای سختگیرانه آن سازمان عبور کنند. همچنین تمام گزارشات مالی از طریق سایت کدال (که تحت نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند) در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد، بنابراین احتمال رخ دادن تخلف به صفر خواهد رسید.
مورد دیگر مربوط به ارزش‌گذاری دارایی صندوق توسط کارشناسان بورسی است. این نوع ارزش‌گذاری که با عنوان «ارزش روز بازار» شناخته می‌شود، متفاوت از حسابداری دفتری است. پس از مشخص شدن ارزش دارایی، هر معلم به عنوان فرد سرمایه‌گذار با توجه به مقدار دارایی که وارد صندوق کرده است، سهام خود را دریافت می‌کند. بدیهی است که سهام شرکت‌های بورسی به مرور زمان نیز رشد خواهند کرد.
عرضه صندوق ذخیره فرهنگیان در بورس چگونه است؟همان طور که متوجه شده‌اید عرضه صندوق ذخیره فرهنگیان در بورس از طریق شرکت‌های زیرمجموعه آن است. ماشین‌سازی اراک (فاراک) از سال 1380 و ایران ارقام (مرقام) از سال 1384 در بورس فعالیت می‌کنند. بیمه معلم (ومعلم) سال 1397 و شرکت بازرسی مهندسی و صنعتی ایران (خبازرس) در سال 1398 پذرش بورسی دریافت کردند.
طبق گفته مهدی نیکدل مدیر عامل صندوق فرهنگیان، ورود سه هلدینگ اصلی صندوق یعنی پتروفرهنگ، شرکت ساختمانی معلم و شرکت سرمایه‌گذاری فرهنگیان به بازار بورس از ابتدای سال 1399 در برنامه‌های این موسسه بوده است. از آنجایی که این سه هلدینگ حدود 99 درصد از دارایی صندوق ذخیره فرهنگیان را شامل می‌شوند، عرضه سهام آنها در بازار بورس از اهمیت بالایی برخوردار است. پیرو این برنامه پتروفرهنگ به تازگی توانسته است پذیرش در بازار فرابورس را دریافت کند و دو شرکت نام برده دیگر هم در مسیر ورود به بورس به سر می‌برند. پیش‌بینی می‌شود که تا پایان سال 1400 هر سه هلدینگ بتوانند سهام خود را در بورس عرضه کنند.
تخصیص سهام فرهنگیاناز آن جایی که صندوق ذخیره فرهنگیان ماهیتی مشابه صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارد، تخصیص سهام فرهنگیان هم از طریق صدور و ابطال واحدهای آن انجام می‌شود. بنابراین به هر فرد به میزان سرمایه خود و بر اساس ارزش دارایی که وارد صندوق کرده است، واحد یا یونیت تعلق می‌گیرد و در نهایت سرمایه‌گذار می‌تواند آن واحدها را به قیمت روز در بازار بفروشد یا مانند دیگر سهامداران بورسی آنها را در پرتفوی خود نگه دارد. بدیهی است که ارزش هر سهمی به مرور زمان مشمول تغییر می‌شود و نگهداری واحدها در آینده می‌تواند سود بیشتری را برای فرهنگیان در پی داشته باشد.
البته شرایط دیگری که برای سهام فرهنگیان در نظر گرفته شده است، واگذاری آن به بیمه است. در این طرح سرمایه‌گذار واحدهای خود را در اختیار بیمه معلم قرار می‌دهد و در زمان بازنشستگی مبلغی را تحت عنوان حقوق مکمل از این شرکت بیمه دریافت می‌کند. پیش‌بینی می‌شود که این طرح با توجه به حقوق ثابتی که برای فرهنگیان فراهم می‌کند، مورد استقبال بیشتری قرار بگیرد.
ثبت کد بورسی در صندوق ذخیره فرهنگیانثبت کد بورسی در صندوق ذخیره فرهنگیان مشروط به ثبت نام در سامانه سجام، انجام احراز هویت و دریافت کد بورسی است. برای دریافت سهام صندوق ذخیره فرهنگیان دو مسیر مجزا وجود دارد که مسیر اول برای پرسنل مشغول به کار و افرادی که به تازگی بازنشسته شده‌اند و مسیر دوم برای بازنشستگان قدیمی‌تر سازمان آموزش و پرورش تعبیه شده است.
فرهنگیان مشغول به کار و بازشستگان سال 1395 به بعد با مراجعه به سایت www.szf.ir و ورود به قسمت «صورت وضعیت اعضا» می‌توانند مشخصات پرسنلی و کد بورسی خود را وارد کنند. برای فرهنگیان بازنشسته قبل از سال 1395 سایت دیگری به آدرس saham.tadbir-atlas.ir اعلام شده است. در این سامانه هم پس از درج اطلاعات هویتی و کد بورسی، ثبت نام تکمیل خواهد شد.
گفتنی است که مهلت ثبت نام برای هر دو گروه از دهم اسفند 1399 تا 31 فروردین 1400 تعیین شده است.
در صورتی همچنان کد بورسی در صندوق ذخیره فرهنگیان را دریافت نکرده‌اید می‌توانید با مراجعه به سامانه آگاه اکسپرس مراحل ثبت نام در سامانه سجام و کارگزاری را همزمان طی کنید و با یک بار مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت، احراز هویت هر دو نهاد را در یک روز انجام دهید و با سرعت بیشتری کد بورسی خود را دریافت و در سامانه صندوق فرهنگیان ثبت کنید.
سخن آخرعرضه سهام صندوق ذخیره فرهنگیان در بورس که از طریق خرید و فروش واحدهای صندوق ذخیره فرهنگیان صورت می‌گیرد یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی است که در طول سال‌ها فعالیت آن رخ داده است. مهم‌ترین مزیت پذیرش صندوق ذخیره فرهنگیان در بورس، شفافیت مالی است و بعد از آن هم می‌توان آنلاین شدن تمامی مراحل، تسهیل روند خرید و فروش و دریافت حقوق مکمل برای فرهنگیان کشور را به عنوان مزیت برشمارد.
م. خ
