گروه تاریخ خبرگزاری فارس ـ امین رحیمی: در ایران از اواخر دوره ناصرالدین قاجار حرف از این شد که به‌قول مردم عهد قجر «کوره آهن‌تراشی» یا همان کارخانه ذوب‌آهن بسازند. نخستین کارخانه ذوب‌آهن نیز در اواخر عهد ناصری در سال 1266 شمسی از فرانسه خریداری شد که این‌طوری شد: «محمدحسن امین‌الضرب از کارآفرینان زمان قاجار که دستی در صنعت داشت اجازه تاسیس کارخانه ذوب‌آهن را از ناصرالدین شاه گرفت و یک کوره 8 متری با ظرفیت تولید 15 تن آهن از فرانسه خریداری و در آمل مستقر کرد. اقدامات امین‌الضرب نه در میان تفکر توسعه‌ستیز آن زمان جایگاهی داشت و نه به مذاق دولت‌های استعمارگر وقت خوش آمد و همین باعث شد وی به تقلب در ضرب سکه متهم و به زندان بیفتد و این تجربه مسکوت بماند».
القصه، وضعیت صنعت آهن و فولاد در ایران در دهه‌های بعدی چنین بود که «ادوارد پولاک» طبیب مخصوص ناصرالدین قاجار در کتاب «ایران و ایرانیان» نوشته است: «در این مملکت جاده و وسایل ارتباطی وجود ندارد، ذخایر فلزات در دل خاک مدفون مانده است و آهن را به قیمت گزاف باید از خارج وارد کرد».
برای ساخت راه‌آهن سراسری در ایران به کارخانه ذوب‌آهن نیاز بود که وجود نداشت و به‌ناچار کار با ریل‌های وارداتی شروع شد
کارخانه‌هایی که خراب شدند
بعدها در دوره مظفرالدین قاجار در سال 1279 شمسی دوباره یک کارخانه ذوب‌آهن در ایران تاسیس شد که داستانش این بود: «مرتضی قلی‌خان صنیع‌الدوله، داماد مظفرالدین شاه و نخستین ريیس مجلس شورای ملی یک کوره ذوب‌آهن وارد کشور کرد و در داودیه فعلی نصب کرد. سنگ‌آهن این کوره از کوه‌های پس‌قلعه با چهارپایان حمل و به کارگاه منتقل می‌شد و زغال‌سنگ آن هم از منطقه شمشک استخراج می‌شد. فعالیت این کوره چند ماهی طول نکشید که رقبای غول‌پیکر خارجی با رقابت شدید آن را به ورشکستگی کشاندند».
در دوران مشروطه نیز از آهن و فولاد خبری نبود تا اینکه بالاخره در سال 1305 شمسی مجلس شورای ملی تصویب کرد که ایران باید یک کارخانه ذوب‌آهن داشته باشد. قرار شد حدود 4 میلیون تومان به این کار اختصاص یابد که این یکی هم به جایی نرسید و 7 سال پس از تصویب این قانون بالاخره کارخانه‌ای در امین‌آباد شهرری تاسیس شد که خیلی زود به‌دلیل کمبود آب در آن منطقه تعطیل شد.
در سال 1318 شمسی دوباره یک قرارداد با آلمانی‌ها بسته شد تا یک کارخانه ذوب‌آهن در کرج بسازند که خورد به قضیه جنگ جهانی دوم و این‌طوری شد: «قرارداد رسمی با کنسرسیوم دماگ-کروپ آلمان به امضاء رسید... قرار بود کارخانه ذوب‌آهن کرج روزانه 300 تن فولاد تولید کند... بخشی از ماشین‌آلات کارخانه ذوب‌آهن کرج در این تاسیسات نصب شد اما باقی تجهیزات که در جریان جنگ جهانی دوم در حال انتقال به ایران بود توسط متفقین توقیف شد... پس از پایان جنگ مدت‌ها از سوی دولت اقداماتی برای استرداد قطعات توقیف شده و نصب کارخانه خریداری شده به عمل آمد ولی این مذاکرات به جایی نرسید و بالاخره پرونده آن به‌کلی بسته شد».
بعدها در سال 1338 شمسی دوباره همان آلمانی‌ها به ایران آمدند و مذاکراتی کردند و این کار را کردند: «بیش از 100 بار در چارچوب هیات‌های مختلف به ایران آمده یا از ایران نمایندگانی به آلمان رفتند و چندین بار نیز قراردادهایی برای مطالعه و طرح و غیره منعقد کردند و باز هم کار به نتیجه نرسید».
عکسی از نخستین روزهای افتتاح کارخانه ذوب‌آهن اصفهان
آلمان رفت، شوروی آمد
سرانجام در سال 1344 شمسی قراردادی بسته شد تا گاز ایران با لوله به شوروی برود و به جایش شوروی کارخانه ذوب‌آهن اصفهان و ماشین‌سازی اراک را بسازد. سال 1346 کار ساخت کارخانه توسط شرکتی با نام تیاژپروم اکسپورت آغاز شد و در سال 1350 کارخانه ذوب‌آهن اصفهان به بهره‌برداری رسید و چنین گزارش شد: «ساختمان بزرگ‌ترین واحد صنعتی کشور با ارزش کارخانه‌ای به میزان 25 میلیارد ریال به دست مهندسان و کارشناسان ایران و شوروی افتتاح شد. ظرفیت اولیه کارخانه ذوب‌آهن ایران 600 هزار تن فولاد پیش‌بینی شده که ظرف سه سال به بهره‌برداری می‌رسد... نوع کوره مرتفع و سوخت آن زغال‌سنگ تعیین شده و تعداد شش هزار کارگر برای ساختمان آن از روز نخست مشغول به کار شدند».
ذوب‌آهن اصفهان توسط کارشناسان شوروی ساخته شد و در دهه‌های بعدی توسط مهندسان ایرانی توسعه یافت
ایرانی‌ها آمدند
معلوم است که مهندسان ایرانی خیلی زود کار را دست گرفتند و در دهه 60 که جنگ تحمیلی بود ذوب‌آهن اصفهان یکی از ارکان صنعتی کشور بود و از دهه 70 نیز کارش بالا گرفت و توسعه یافت و یکی از ارکان آبادانی ایران شد تا امروز که با ظرفیت تولید 3 میلیون 600 هزار تن انواع فولاد ساختمانی و صنعتی، بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد ساختمانی در ایران و بزرگ‌ترین تولیدکننده محصولات فولادی طویل در خاورمیانه است. محصولات ذوب‌آهن اصفهان که سال‌هاست در سراسر ایران در سدها و سازه‌های صنعتی و ساختمان‌ها و تاسیسات مهم اقتصادی به کار رفته است و حتی در برج میلاد و نیروگاه اتمی بوشهر هم استفاده شده است امروزه به 23 کشور جهان صادر می‌شود؛ بی‌دلیل نبوده آن آرزوی بلند که ایرانی‌ها داشتند و حالا خدا را شکر.
محصولات «ذوب‌آهن اصفهان» به قاره‌های آسیا، اروپا و آفریقا صادر می‌شود
انتهای پیام/
