به گزارش اقتصادآنلاین، تفاوت زیاد قیمت فولاد در بورس و بازار آزاد طی ماه های گذشته، برخی تولیدکنندگان پایین‌دستی را به طمع انداخت تا به‌جای تولید میلگرد، ورق، لوله، پروفیل و... به دلالی روی آورند و بازار را دچار تلاطم کنند. ایمان جوکار، کارشناس بازارهای کالایی در خصوص عوارض این‌گونه اتفاقات می گوید: متاسفانه سامانه «بهین یاب» وزارت صمت به دلالان تولیدکننده نما در حوزه فولاد، سهمیه می دهد و به معبری برای ادامه خرید برخی شرکت های پایین دستی که در ماه های گذشته عرضه کاملی در بورس نداشته و از رانت بهره برده اند، تبدیل شده است.
گفت و گو با جوکار را می خوانید.
به‌منظور حمایت از مصرف‌کننده، قیمت کالاهایی مثل شمش فولاد و ورق گرم در بورس کالا پایین‌تر از بازار آزاد تعیین می‌شود اما بعضا تولیدکنندگان پایین‌دستی که این کالاها را از بورس تهیه می‌کنند حاضر نمی‌شوند محصول تولیدشده خود را در بورس عرضه کنند. علت را چه می‌دانید؟هدف از ایجاد بورس کالا حذف دلالان و شفاف‌سازی قیمت‌ها است. گاه حتی فراتر ازآنچه شما اشاره کردید این افراد کالای خریداری‌شده از بورس را تبدیل به محصول نمی‌کنند و در بازار آزاد مستقیما به فروش می‌رسانند. وقتی تولیدکنندگان مقاطع فولادی و لوله و پروفیل، محصولی را تولید نمی‌کنند اما از سهمیه خود برای خرید استفاده می‌کنند، در واقع نقش همان دلالان را ایفا می‌کنند. مانند این است که برای آنان رانتی ایجاد شده، خرید خود را انجام می‌دهند و درنهایت در بازار آزاد با قیمت بالاتر به فروش می‌رسانند. این اتفاق عوارض زیادی همچون تورم ایجاد خواهد کرد و تولید را دچار مشکل می‌کند و نکته مهم‌تر اینکه کارایی و شفافیت بورس از بین می‌رود.
راهکار غلبه بر این کاستی چیست؟باید مجوز خریدی که به تولیدکنندگان پایین‌دستی داده می‌شود بر مبنای عملکرد تولید آنان باشد، به این صورت که هزینه و بیمه‌ای که برای کارگران داده می‌شود و... را مشخص کرد تا فهمید این کارخانه‌ها در حال تولید هستند و یا فولاد را از بورس خریده‌اند اما یکراست در بازار آزاد فروخته‌اند. پس باید مبانی مجوز بر مبنای سطح تولید باشد.
عملکرد سامانه «بهین یاب» وزارت صمت چگونه است؟«بهین یاب» وزارت صمت، فقط یک سیستم است و کل واقعیت را نشان نمی‌دهد. «بهین یاب» وزارت صمت، یک مرحله از حذف دلالان می‌تواند باشد. اکنون، وضعیتی ایجادشده که برخی دلالان، همان تولیدکنندگان بدون تولید هستند و متاسفانه سیستم بهین یاب نیز به آنان امتیازاتی داده است. درواقع، «بهین یاب» وزارت صمت به دلالان تولیدکننده نما امتیاز می‌دهد. این سیستم باید به تامین اجتماعی و سازمان آب و برق و گاز و... متصل شود تا بتواند شرکت‌های فعال را شناسایی کند. از طرف دیگر وزارت صمت نیز باید از آنان صورت‌های مالی را طلب و آن را اعلام کند، اگر آنان مدعی تولید بودند می‌توان با میزان مصرف انرژی استفاده‌شده و هزینه نیروی انسانی و بیمه، این ادعا را راستی آزمایی کرد. همچنین با نظارت بر شهرک‌های صنعتی می‌توان تولیدکننده واقعی را پیدا و بقیه را که به دلالان روی آورده‌اند را حذف کرد.
قیمت گذاری دستوری ادامه می یابد؟به نظر من سیستم «بهین یاب» وزارت صمت، نه‌فقط کارایی خود را ازدست‌داده، بلکه باعث شده رانت‌خواری ایجاد شود. اگر دولت به بازار آزاد اعتقاد دارد باید قیمت‌ها را رها کند. اگر سیاست گذار بخواهد بر روی قیمت فولاد همچنان قیمت‌گذاری کند، بازهم قیمت ها به دلیل رواج دلالی بالاتر می رود و این وسط فعالیت تولیدکنندگان واقعی دیگر توجیه اقتصادی نداشته و ناگزیر وارد رکود می شوند؛ اما در طرف مقابل حاشیه سودی که از رانت ایجاد شده، تنها به جیب شرکت‌ها و کارخانه‌های دلال می رود.
برای مهار یا کاهش مشکلات موجود، چه راهکارهایی باید اجرایی شود؟باید به این سمت برویم که سیستم «بهین یاب» وزارت صمت، کارایی اصلی خود را داشته باشد تا بورس کالا نیز بتواند وظیفه اصلی خود را به‌درستی و با شفافیت انجام دهد. سیستم «بهین یاب» وزارت صمت، باید صورت‌های مالی شرکت‌ها را مستقیما به اداره مالیات ارايه دهد که باعث خواهد شد هر شرکتی که مدعی تولید بیشتری است پس مالیات بیشتری نیز پرداخت کند و اگر تولید ندارد از سیستم «بهین یاب» وزارت صمت، حذف شود. درمجموع این‌گونه آیتم‌های کنترلی باعث می‌شود تا کارایی بورس کالا بالاتر برود. باید از طریق محدودیت‌ها و فیلترهایی که در «بهین یاب» وزارت صمت، تعیین و اعمال می‌شود، مصرف‌کننده واقعی را شناسایی کنیم تا اجازه خرید به‌اندازه مصرف به آنان داده شود تا بتوان بازار را از دست دلالان گرفت. یک نکته دیگر نیز وجود دارد و آن اینکه برخی شرکت‌های کوچک نیز وجود دارند که مجبورند فولاد را از شرکت‌های بزرگ‌تر بخرند، اگر دسترسی مستقیم به بورس کالا برای این کارگاه‌های کوچک فراهم شود، کمک بزرگی صورت گرفته است.
