به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری برنا، طی 50 سال، برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی، سبب شده است که بیش از 130 میلیارد متر مکعب از ذخایر آب زیرزمینی کاسته شود. افت سطح آب زیرزمینی پیامدهای مخربی مانند خشک شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها، از بین رفتن پوشش گیاهی، افزایش گرد و خاک، نشست زمین، ایجاد فروچاله‌ها و شکاف‌های طولانی در دشت‌ها و شور شدن منابع آب زیرزمینی را به‌دنبال دارد.
نشست زمین علاوه بر خسارت‌هایی که به زیرساخت‌ها و ابنیه وارد می‌کند، خسارت جبران‌ناپذیری برای آبخوان‌ها دارد، چرا که نشست زمین به معنی پرشدن حفره‌های خالی بین دانه‌های خاک و از بین رفتن ظرفیت ذخیره آب در آبخوان است و دیگر امکان ذخیره آب در سفره آب زیرزمینی وجود نخواهد داشت.
درحال حاضر نشست زمین در دشت ورامین 36 سانتیمتر در سال گزارش شده و در دشت کبودرآهنگ 25 فروچاله با ابعاد چند 10 متری ایجاد شده است. پدیده شور شدن آب زیرزمینی در اغلب دشت‌های کشور و به‌ویژه در دشت‌های فلات مرکزی وجود دارد و در مناطقی برای استفاده از آب زیرزمینی نیاز به تجهیزات آب‌شیرین‌کن است.
حمید رحمانی - معاون دفتر توسعه نظام های فنی بهره برداری و دیسپاچینگ برقابی در گفت و گویی وضعیت آب های زیر زمینی را تشریح کرد:
در حال حاضر وضعیت منابع آب‌های زیرزمینی در کشور چگونه است؟ تا چه میزان به نقطه بحران و خطر نزدیک شده‌ایم؟اگر بخواهیم در مورد وضعیت منابع آب‌های زیرزمینی و اینکه چقدر وضعیت منابع آب‌های زیرزمینی بحرانی است، صحبت کنیم، باید شاخص‌های آن را بیان کنیم؛که خلاصه آن اینطور بیان میشودکه اصطلاحا با کسری مخزن مواجه هستیم.
کسری مخزن سالانه چقدر است؟آقای رحمانی گفت: اکنون با کسری مخزن سالانه حدود پنج میلیارد مترمکعب مواجه هستیم که این پنج میلیارد مترمکعب در دشت‌های مختلف متفاوت است.
وی تصریح کرد: علاوه‌بر این، بحث افت سطح آب زیرزمینی نیز مطرح است که به طور متوسط حدود 90 سانتیمتر با افت سطح آب زیرزمینی روبرو هستیم. در بعضی از دشت‌ها این عدد به سه متر هم می‌رسد. در بعضی از دشت‌ها ممکن است متعادل باشد ولی به صورت کلی وضعیت افت سطح سفره‌ها وضعیت مناسبی ندارد و ما با افت مداوم سطح آب مواجه هستیم، به لحاظ کیفی هم برآیند کلی املاح محلول در سفره‌های آب زیرزمینی در حال افزایش است و به لحاظ کیفی هم دارای افت است.
در کدام دشت‌ها شرایط بحرانی‌تر است؟معاون دفتر توسعه نظام های فنی بهره برداری و دیسپاچینگ برقابی گفت: دشت‌های بحرانی ما اصولا در استان‌های مرکزی کشور که منابع آب زیرزمینی محدود هستند، متمرکز است، به‌طور مثال استان اصفهان، کرمان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، خراسان شمالی استان‌هایی هستند که به خاطر منابع سطحی آب محدود دارند و بیشتر تمرکز و استفاده از منابع آب زیرزمینی است، در نتیجه این استان‌ها با مشکل بیشتری مواجه هستند.
وضعیت دشت‌های استان تهران چگونه است؟وی افزود: در استان تهران نیز این شرایط حاکم است یعنی مصرف آب زیرزمینی بالا است. در حوزه آب شرب نیز به دلیل اینکه بخشی از منابع آب مورد نیاز از سدهای اطراف سد طالقان، سد لار یا سایر سدهایی که وجود دارند تامین می‌شود، مقداری به منابع آب زیرزمینی کمک می‌کنند اما در مجموع در استان تهران نیز با این روبرو هستیم.
عواملی که باعث ایجاد این شرایط شده است، چیست؟رحمانی ادامه داد: عامل اصلی که باعث بروز چنین پدیده‌ای شده بهم خوردن تعادل بین منابع و مصارف است یعنی بیشتر از آنچه سفره تعذیه می‌کند، برداشت صورت می‌گیرد و این برداشت بر اثر استفاده از چاه‌های مجاز یا چاه‌های غیرمجاز انجام می‌شود، چاه‌های غیرمجاز که اصولا در حسابداری آب محاسبه نشده است، یعنی ما یک پتانسیل آبی داشتیم که قرار بوده یک مقدار مشخصی از این سفره برداشت کنیم که در حالت تعادل باقی بماند و ما بیش از آن مقدار مصرف کردیم.
رحمانی تصریح کرد: چاه های غیرمجاز عارضه‌ای هستند که حسابداری آب را بر هم می زنند و به دلیل اینکه در برنامه مصرف قرار نداشتند، باعث مصرف بیش از مقدار تعریف شده شدند. چاه های مجاز هم به همین شکل هستند. چاه های مجاز علاوه بر اینکه اضافه برداشت دارند یعنی بیش از آن مقداری که برایشان تعیین شده دارند مصرف می کنند. زمانی پروانه برای آنها صادر شد وضعیت متناسب بوده است، در حال حاضر شاید آن پروانه ای که 40 سال قبل برای چاهی صادر شده کارآمد نباشد و آن چاه به آن اندازه
آب نداشته باشد. ازاین رو باید پروانه چاه موجود اصلاح و تعدیل شود. یعنی براساس مصوبات شورای عالی آب که چگونگی و مقدار برداشت برای به تعادل رساندن سفره ها را تکلیف کرده است، میزان برداشت آب را تعریف مدیریت کنیم.
حل بحران کم آبی
معاون دفتر توسعه نظام های فنی بهره برداری و دیسپاچینگ برقابی گفت: ما اگر می‌خواهیم بحران آب را حل کنیم، باید به این فکر کنیم که مصرف کردن 90 درصد منابع آب در بخش کشاورزی بدون افزایش راندمان و تغییر الگوی کشت، باعث توسعه کشور نمی شود. در بخش کشاورزی باید محصولات استراتژیک تولید شود. روزانه میزان زیادی هنداونه از ایران به خارج صادر می‌شود و با این کار، میزان زیادی آب شیرین فقط با صادرات هندوانه از کشور خارج می شود.
آقای رحمانی ادامه داد: اگر به دنبال کاهش تمرکز بر برداشت آب زیرزمینی هستیم، باید به اشتغال جایگزین مردم فکر کرد. نباید اشتغال را به سمت کشاورزی سوق بدهیم. اشتغال در بخش کشاورزی به ازای هر سه لیتر بر ثانیه آب یک شغل مکفی در بخش کشاورزی ایجاد می شود اما در بخش صنعت به ازای دو دهم لیتر بر ثانیه، دو و نیم شغل مکفی ایجاد می شود. پس ما باید ببینیم ارزش افزوده آب کجا است؟
رحمانی گفت: اکنون سهم صنعت از منابع آب سه درصد است. بسیار هم متقاضی منابع آب جدید برای توسعه صنعت هستند و متاسفانه به هیچ کدام از این درخواست‌ها نمی توان پاسخ داد. اگر می خواهیم اتفاق مهمی در حفاظت از منابع آب زیرزمینی بیفتد، باید در تخصیص منابع آب تجدید نظر کنیم.
انتهای پیام/
