اقتصاد آنلاین- محبوبه فکوری؛ حالا برآوردها حکایت از آن دارد میانگین رشد سالانه شاخص تولید صنعتی در دهه 90 فقط 2.1درصد بوده که کمترین رقم طی چهار دهه منتهی به سال 1400 است و در سال گذشته نیز نرخ رشد شاخص کل تولید صنعتی کارگاههای بزرگ حدود 3.1درصد برآورد شده است.
بررسی روند فصلی تغییرات شاخص کل تولیدات صنعتی در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل طی دو دهه 1380 و 1390 نیز به خوبی وضعیت رونق یا رکود تولید در بخش صنعت را نشان می دهد.
در دهه 80 و در کل دوره رشد شاخص تولید صنعتی در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل، مثبت و از نرخ رشد نسبتا بالایی نیز برخوردار بوده است؛ اما در دهه 90 در فصولی طی سالهای 91، 92، 94، 97، 98و 1400 شاخص تولید صنعتی منفی بوده و در برخی مقاطع بعد از استمرار رشد منفی برای دو فصل متوالی یا بیشتر، صنعت دچار رکود و یا تعمیق رکود شده است.
آنگونه که گزارش های منتشر شده نشان می دهند، بیشترین ماندگاری رکود هم در دهه اخیر، مربوط به دو سال 91 و 92 و بالاترین شدت رکود نیز مربوط به دوره تابستان 97 تا تابستان 98 بوده است.
اما هر چقدر که زمان می‌گذرد، اوضاع کمی بهتر می‌شود؛ به نحوی که در سال 1400 رشد شاخص تولید در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل، به ترتیب در فصل بهار با رشد 5.4درصد، منفی 1.8درصد، 5.6درصد و 3.4درصد بوده که به عبارتی به استثنای فصل دوم در سایر فصول رشد شاخص تولید صنعتی مثبت بوده است.
گزارش های منتشر شده از سوی معاونت بررسی های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران هم به خوبی این را نشان می دهد که روند عمومی شاخص کل تولید کارگاههای بزرگ صنعتی کشور دارای 100نفر کارکن و بیشتر از سال 57 و به خصوص سالهای ابتدای دهه 70 تا 90 افزایشی بوده، اما در دهه 90 شاهد درجازدن این شاخص هستیم.
هر چند در دهه 1360 شاخص کل تولیدات صنعتی مزبور با افزایش 1.4برابری، در دهه 1370 با افزایش 2.1برابری، در دهه 1380با افزایش 2.9برابری و در دهه اخیر یا همان دهه 90 با افزایش 1.25 برابری همراه بوده است که بالاترین افزایش مربوط به دهه 1380 است.
از سوی دیگر، تغییرات سالانه شاخص تولید صنعتی کارگاههای بزرگ 100 کارکن و بیشتر در 4 دهه گذشته نشان می دهد که در دهه 60 میانگین رشد سالانه 6.4درصد، در دهه 70 میانگین رشد سالانه 10درصد، در دهه 80 میانگین رشد سالانه 14.8درصد و در دهه 90 میانگین رشد سالانه 2.1درصد بوده است که نشان می دهد در دهه 90، کشور کمترین میزان رشد سالانه را تجربه کرده و البته با شدیدترین تحریم ها هم مواجه بوده؛ هر چند که در بازه ای از این دهه، برجام به سرانجام رسیده و شرایط به صورت مقطعی بهبود یافته است.
بر اساس گزارش های منتشر شده، مقایسه میانگین رشد سالانه شاخص تولید صنعتی در 4دهه گذشته نشان می‌دهد که در دهه 1380 بیشترین متوسط رشد سالانه به ثبت رسیده و طی همه سالها، رشد مثبت بوده است؛ در مقابل اما در دهه 90 و طی4سال 91، 92، 94و 97 رشد سالانه شاخص تولید صنعتی منفی و شرایط رکود بر صنعت کشور حاکم بوده است؛ ضمن اینکه میانگین رشد سالانه شاخص تولید صنعتی طی این دوره فقط 2.1درصد بوده که کمترین رقم طی چهار دهه منتهی به سال 1400 است، به نحوی که در سال 1400 نرخ رشد شاخص کل تولید صنعتی کارگاههای بزرگ، حدود 3.1درصد برآورد شده است.
بر اساس طبقه بندی سازمان ملل متحد در رابطه با فعالیتهای اقتصادی تحت عنوان آیسیک 4 تعداد 24 فعالیت صنعتی ذیل حوزه صنعت ساخت وجود دارند، این درحالی است که ترکیب ارزش افزوده فعالیتهای 24گانه مزبور در ارزش افزوده کل کارگاههای صنعتی 100 نفر کارکن و بیشتر، حاکی از تمرکز بالای برخی فعالیت های صنعتی در ایران است؛ به این معنا که شش گروه فعالیت صنعتی شامل صنایع تولید محصولات شیمیایی، صنایع تولید فلزات اساسی، صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری، صنایع تولید مواد غذایی، صنایع تولید محصولات کانی و غیرفلزی و صنایع تولید دارو، در مجموع 80درصد از ارزش افزوده صنعت ساخت را تشکیل می‌دهند؛ ضمن اینکه سهم 18گروه فعالیت مابقی از ارزش افزوده کل صنعت ساخت، فقط 20درصد است.
حالا گزارش‌های رسمی از مشارکت رشته فعالیتهای صنعتی در رشد 3.1درصدی شاخص تولید کارگاههای بزرگ صنعتی در سال 1400 حکایت از آن دارد که در 24 رشته فعالیت صنعت ساخت، تعداد 20 فعالیت مثبت و 4 فعالیت مشارکت منفی در رشد مزبور داشته اند، ضمن اینکه 5 فعالیت صنعتی شامل صنایع دارویی با 0.92درصد، صنایع تولید ماشین‌آلات مولد و انتقال برق و دستگاههای برقی 0.52درصد رشد تولید، صنایع غذایی 0.47درصد رشد تولید، صنایع تولید ماشین آلات و تجهیزات 0.30درصد رشد تولید، صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری 0.26درصد رشد تولید در مجموع مشارکت مثبت 2.47واحد درصدی در افزایش 3.1درصدی شاخص تولید صنعتی دارا بوده‌اند.
از سوی دیگر بر خلاف روال سالهای قبل، مشارکت فعالیت تولید فلزات اساسی در رشد تولید صنعتی سال 1400 فقط 0.02 واحد درصد و مشارکت فعالیت تولید محصولات کانی و غیرفلزی منفی 0.15واحد درصد بوده است.
از سوی دیگر روند سالانه شاخص تولید و اشتغال کارگاههای بزرگ صنعتی طی بازه 67 تا 99 نشان می دهد که هر چند روند عمومی هر دو شاخص طی بازه زمانی مزبور، افزایشی بوده است اما رشد شاخص تولید همواره به رشد کمتری در شاخص اشتغال منجر شده است.
بر این اساس میانگین نرخ رشد سالانه شاخص تولید و اشتغال کارگاههای بزرگ صنعتی طی بازه زمانی 57 تا 99 به ترتیب برابر با 6.6درصد و 1.38درصد بوده که نرخ رشد سالانه شاخص تولید تقریبا 4.8برابر شاخص اشتغال است؛ ضمن اینکه مقایسه تغییرات دو شاخص مزبور طی چهار دهه گذشته موید این است که بالاترین رشد سالانه شاخص تولید در دهه 80 و بالاترین رشد سالانه شاخص اشتغال در دو دهه 60 و 70 اتفاق افتاده است؛ ضمن اینکه طی سالهای 91تا 99 متوسط رشد سالانه شاخص اشتغال کارگاههای بزرگ صنعتی حدود 0.6درصد و متوسط رشد سالانه شاخص تولید حدود 1.3درصد بوده است.
بررسی این نکات در مقایسه رشد شاخص تولید و اشتغال مجددا موید آن است که رشد تولید در کارگاههای صنعتی با 100نفر کارکن و بیشتر، منجر به ایجاد اشتغال بالایی نمی‌شود و راه‌حل ایجاد اشتغال باید در بنگاه‌های کوچک دنبال شود.
