یکی از مهم‌ترین دستاوردهای برگزاری نمایشگاه ارتباطات موثر، گسترده و پایداری است که بین تجار و فعالان اقتصادی در نمایشگاه‌ها شکل می‌گیرد و منجر به همکاری‌های گسترده و بلندمدت می‌شود؛ همکاری‌هایی که می‌تواند به توسعه صادرات و تبادلات علمی، تجاری، فناوری و حتی فرهنگی کمک کند. به‌طور کل شناخت درست از فرهنگ مصرفی، نیازها، ذايقه و سلایق مشتریان کشورهای هدف از جمله دستاوردهای مثبت هر نمایشگاه بین‌المللی است که نیاز به درایت کافی و فرصت‌سنجی مشارکت‌کنندگان در نمایشگاه دارد. با این وجود مدت‌هاست فعالان تجاری ما از عملکرد ضعیف دولت در برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و نبود حمایت برای شرکت در نمایشگاه‌های خارجی گله‌مند هستند. صمت در این گزارش به‌مناسبت روز جهانی صنعت نمایشگاهی که مصادف با 17 خرداد است به بررسی نقش صنعت نمایشگاهی در بازاریابی و بازارسازی پرداخته است.
نقش بسیار مهم نمایشگاههانمایشگاه بین‌المللی، محلی است که در آن تولیدکنندگان به عرضه و نمایش کالا می‌پردازند. نمایشگاه یک صنعت است و اغلب شرکت‌ها با هدف نمایش کارآیی کالا و تولیدات خود در نمایشگاه حضور می‌یابند تا از این طریق بازارهای جدید را شناسایی کنند. نمایشگاه‌ها یکی از ابزارهای مهم تبلیغات و بازاریابی محسوب می‌شوند و نقش بسیار مهمی در معرفی کالاها و خدمات و محصولات به‌ویژه محصولات استراتژیک هر کشور دارند و در نهایت در توسعه صادرات نقش کلیدی ایفا می‌کنند. در واقع نمایشگاه یکی از ابزارهای بازاریابی است که می‌تواند در خدمت صادرات کشور قرار گیرد و نمایشگاه بین‌المللی به‌عنوان یک مکمل و راه‌حل مناسب برای توسعه صادرات غیرنفتی مطرح است؛ بر همین اساس شرکت‌های موفق و بزرگ دنیا حضور در نمایشگاه بین‌المللی را فرصت طلایی برای ایجاد ارتباط، اطلاع‌رسانی و پیشبرد فروش می‌دانند. حضور شرکت‌ها در نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌تواند بر فروش، جذب مشتری، ایجاد نام و شهرت تجاری، تبلیغات برای محصولات شرکت و همچنین افزایش حجم مبادلات تاثیر داشته باشد؛ به‌بیانی دیگر نمایشگاه را می‌توان تبلیغ زنده نامید، زیرا در نمایشگاه عواملی چون تولیدکننده، توزیع‌کننده و مصرف‌کننده کالا و خدمات در یک زمان و مکان مناسب گرد هم می‌آیند. همچنین برگزاری نمایشگاه موجب افزایش سطح اطلاعات و دانش عمومی، علمی و فنی بازدیدکنندگان می‌شود. با این حال عملکرد ضعیف ایران در صنعت نمایشگاه به‌ویژه شرکت در نمایشگاه‌های خارجی، موضوع آشکاری است که بر هیچ‌کس پوشیده نیست. یکی از نمونه‌های این عملکرد ضعیف «اکسپو دوبی» است که در این نمایشگاه نه‌تنها هیچ یک از طرح‌های پیش‌بینی‌شده اجرا نشد، بلکه آنچه در این غرفه موجود بود نیز با تغییر مدیریت‌های پاویون ایران کم و کمتر شد.
در ایران چیزی به‌نام صنعت نمایشگاهی نداریممحمدرضا مودودی، کارشناس تجاری و فعال اقتصادی درباره نقش نمایشگاه‌ها در بازارسازی و توسعه روابط بین‌الملل به صمت گفت: برای توسعه همکاری‌های بین‌المللی و پیشرفت در حوزه تجارت خارجی نیازمند برخی ابزار و زیرساخت هستیم که یکی از مهم‌ترین این ابزارها که در دنیا نیز مرسوم است نمایشگاه‌ها است. نمایشگاه‌ها هر اندازه که عمیق‌تر و دارای جامعیت بیشتری در سطح جهان باشند، رونق تجارت را حتمی‌تر خواهند کرد. در واقع صنعت نمایشگاهی کشور به‌عنوان ویترین و ابزار معرفی توانمندی‌های تولیدی و صادراتی کشور از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و باید همچون گذشته از این ظرفیت به نفع صادرات و تبادل تکنولوژی و دانش فنی روز بهره برد.
وی با اشاره به تاثیرات مثبت حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی اظهار کرد: شرکت‌ها با حضور در نمایشگاه با شرکت‌های رقیب آشنا می‌شوند، همچنین می‌توانند یک رابطه مستقیم با مشتریان بالقوه و بالفعل خود برقرار کنند و در مقابل هرچه حضور کمتری در نمایشگاه‌های بین‌اللملی داشته باشند به‌مراتب کمتر دیده خواهند شد و کمترین تعاملات شکل خواهد گرفت و در نتیجه رابطه لازم برای توسعه بازارها را برقرار نخواهند کرد.
کاهش کیفیت صنعت نمایشگاهیمودودی با انتقاد از کم‌وکاستی‌ها در برگزاری نمایشگاه‌های داخلی بیان کرد: متاسفانه هنوز در ایران چیزی به‌نام صنعت نمایشگاهی نداریم، این در حالی است که به‌واسطه ظرفیت‌های بالا و زیرساخت‌های ایجادشده در طول سال‌های گذشته شرکت‌های توانمندی در حوزه برگزاری نمایشگاه، تولید و تجارت شکل گرفته‌اند؛ با این وجود هر روز به بهانه‌های مختلف از کیفیت صنعت نمایشگاهی کاسته می‌شود و در نهایت نیز نمایشگاه‌ها تبدیل به نمایشگاه‌های محلی می‌شوند که در ایونت‌های جهانی جایی ندارند.
شعارهای بی‌حاصل!این کارشناس تجاری و فعال اقتصادی با اشاره به اهمیت دسترسی و محل اقامت در برگزاری نمایشگاه‌ها گفت: در حوزه نمایشگاهی یکی از زیرساخت‌های مهم، محل برگزاری نمایشگاه است که متاسفانه در کشور ما تا امروز حتی یک خط مترو به نمایشگاه بین‌المللی کشیده نشده است. ایجاد این زیرساخت برای کوتاه کردن مسیر و دسترسی راحت‌تر ضروری است. محل و شرایط اقامت شرکت‌کنندگان بخش مهم دیگری در برگزاری نمایشگاه‌ها است. با این حال ما در بخش هتلداری به‌ویژه در تهران، آن‌طور که باید قوی نیستیم و به‌دنبال برگزاری هر نوع ایونتی در تهران با چالش کمبود اقامتگاه روبه‌رو می‌شویم. وی با بیان اینکه مدت‌هاست تعاملات بین‌المللی ما خلاف شعارهای مطرح، هر روز کمتر می‌شود، افزود: آمارهای یک دهه گذشته حاکی از این است که میزان صادرات ما تقریبا ثابت مانده است. این امر نشان‌دهنده این است که فعالیت چشمگیر و اثربخشی در حوزه تجارت خارجی نداریم و مشارکت ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی بسیار ضعیف است. این مسيله در آینده خطرناک است و می‌تواند انگیزه فعالان اقتصادی را از بین ببرد، چراکه با کاهش ارزآوری و آسیب به اشتغال و تولید همراه است. برای نمونه مقرر شده یک درصد از محل واردات محصولاتی غیر از کالای اساسی یا دارو، برای حمایت از فعالان تجاری برای شرکت در نمایشگاه‌ها به سازمان توسعه تجارت داده شود. سال‌هاست که گمرک این یک درصد را دریافت و به‌جای سازمان توسعه تجارت به خزانه دولت واریز می‌کند. در واقع این مبالغ به‌نام صادرات گرفته و به جای دیگر ارسال می‌شود.
راهکار چیست؟مودودی در بیان راهکارهایی برای توسعه صنعت نمایشگاهی اظهار کرد: اگر واقعا به‌دنبال توسعه صنعت نمایشگاهی هستیم باید آن را از دخالت‌های دولتی نجات دهیم و بخش خصوصی توانمندی را در این حوزه ایجاد کنیم. بهترین روش این است که از طریق سرمایه‌گذاری مستقل از شرکت‌های بزرگ نمایشگاهی برای توسعه زیرساخت و نرم‌افزار در این بخش، دعوت کنیم. همچنین دولت باید بسترسازی‌هایی را انجام دهد و شاخص‌هایی را تعریف کند که براساس آن شرکت‌های توانمند شکل بگیرند. در نتیجه این روند شاخص‌های شرکت‌های داخلی به شرکت‌های خارجی نزدیک می‌شود و این شرکت‌ها می‌توانند با حضور در نمایشگاه‌های خارجی اثربخش باشند. با این وجود متاسفانه برخی از افراد به صنعت نمایشگاهی به‌شکل یک قلک نگاه می‌کنند که در نتیجه این روند در سال‌های آینده باید از صنعت نمایشگاهی به‌عنوان یک صنعت ضعیف یاد کرد، نه صنعتی که نیروی محرکه تولید و تجارت کشور باشد. همچنین باید فرهنگ پیشرفته نمایشگاهی را در کشور پیاده کنیم، اما متاسفانه در این بخش به فرهنگ بومی خود که توسعه‌یافته نیست، تکیه کرده‌ایم.
نقش مهم در تحریمهااین کارشناس تجاری و فعال اقتصادی با اشاره به تاثیر تحریم‌ها بر صنعت نمایشگاهی گفت: در شرایط تحریم، نقش نمایشگاه‌ها بیش از هر زمان دیگری حايزاهمیت می‌شود و این طلایه‌داران و پرچمداران توسعه صنعتی و صادراتی کشور باید بتوانند از تمام ابزارهای موثر در جهت معرفی بهینه صنایع و محصولات ایرانی به دنیا به‌نحو مطلوب بهره بگیرند.
شرکت در نمایشگاه‌های خارجی موثرتر از داخلی استمسعود دانشمند، فعال اقتصادی درباره نقش نمایشگاه‌ها در بازارسازی و بازاریابی به صمت گفت: نخستین موضوع مهم در برگزاری نمایشگاه، هدف است. باید بدانیم که هدف ما از برگزاری نمایشگاه چیست و چگونه می‌توان به این اهداف دست یافت؟ برای بررسی میزان دستیابی به اهداف تعیین‌شده، بهتر است به آمار بازدیدکنندگان خارجی نمایشگاه‌های اخیر و قراردادهای تنظیم‌شده نگاه کنیم که خود نشان‌دهنده عدم موفقیت کشور در برگزاری نمایشگاه‌ها است. در واقع هدف از برگزاری و شرکت در نمایشگاه این است که کالای خود را معرفی و بازار هدف برای آن پیدا کنیم که متاسفانه ما در این موضوع موفق نیستیم. وی با بیان مشکلات موجود اظهار کرد: اگر قرار است با برگزاری نمایشگاه بازارهای خارجی برای محصولات یا خدمات خود به‌دست بیاوریم، باید امکانات تردد خارجی‌ها را فراهم کنیم. باید یک سیاست کلی ترتیب داد که موجب جلب اعتماد فعالان اقتصادی بین‌المللی شود، اما در حال حاضر هیچ امکاناتی از پروازهای خوب تا محل اقامت وجود ندارد. بهتر این است که فعالان اقتصادی به‌جای اتلاف وقت خود در نمایشگاه‌های داخلی، در تمام نمایشگاه‌های خارجی شرکت کنند. تولیدکنندگان داخلی اگر کالاهای خود را در نمایشگاه‌های خارجی عرضه کنند، نتیجه بهتری خواهند گرفت، چراکه شرایط و استقبال از این نمایشگاه‌ها بیشتر است.
دولت سنگ‌اندازی نکنددانشمند در انتقاد به خواسته برخی فعالان اقتصادی مبنی بر پرداخت هزینه‌های شرکت در نمایشگاه‌های خارجی ازسوی دولت گفت: اگر قرار است شرکت‌ها در نمایشگاه‌های خارجی حضور یابند و منافع آن را به‌دست بیاورند، باید هزینه آن را نیز خودشان تقبل کنند. چرا باید هزینه شرکت کردن بخش خصوصی در یک نمایشگاه خارجی را دولت بپردازد؟ تنها خواسته فعالان اقتصادی این است که برای خروج کالا از کشور برای ارايه در یک رویداد خارجی، تسهیلات گمرکی اختصاص داده شود. فعالان اقتصادی هیچ حمایت مالی از دولت نمی‌خواهند و همین که دولت با وضع قوانین متعدد در مسیرشان سنگ‌اندازی نکند، کافی است.
مقایسه کنید!این فعال اقتصادی با اشاره به نقش پررنگ صنعت نمایشگاهی در توسعه صادرات اظهار کرد: اصولا نمایشگاه با هدف توسعه صادرات برگزار می‌شود؛ بر همین اساس باید کالاهای باکیفیت در آن عرضه کنیم. به‌منظور بهبود شرایط باید محصولات ارايه‌شده، بسته‌بندی و نحوه ارايه آنها در سایر نمایشگاه‌ها را بررسی کرد تا کالاهای تولید‌شده قدرت رقابت با سایر کالاهای مشابه را پیدا کند. علاوه بر موارد یادشده، ورود به عرصه جهانی نیازمند بکارگیری افرادی است که با فرهنگ، زبان و ذايقه کشورهای هدف آشنایی داشته باشند.
سخن پایانینمایشگاه یک پایگاه بزرگ برای تبادل اطلاعات، حرکت به‌سوی یک اقتصاد باز و روبه‌رشد، جهش صادراتی، نگاه مدبرانه به خواسته‌ها و رصد مداوم علایق مشتریان، ارزیابی کارشناسانه بازارهای مختلف و دستیابی به دانش و تکنولوژی روز دنیا و پدیده‌های نوین علم و صنعت و انتقال فناوری است. بی‌شک عرضه محصولات در نمایشگاه می‌تواند یکی از مهم‌ترین ابزار بازاریابی و بازارسازی باشد. با این حال متاسفانه مدت‌هاست صنعت نمایشگاهی روند خوبی را طی نمی‌کند؛ به‌بیان دیگر می‌توان گفت ایران از نظر زیرساخت‌های نمایشگاهی مشکلات و ضعف‌های زیادی دارد و ممکن است آینده بدی در انتظار این صنعت ارزشمند باشد. پس بهتر است هرچه سریع‌تر به داد آن رسید./روزنامه صمت
